Ο Παπαδόπουλος Σπύρος του Αδάμ ( το γένος Ακριτίδη) γεννήθηκε το 1879(;) στην ενορία Λυκάστ της Κρώμνης και πέθανε στο Ανατολικό Πτολεμαΐδας το 1939.
Ο Σπύρος ήταν ένα από τα δύο αγόρια του παπά Αδάμ Ακριτίδη. Ο άλλος γιος του ήταν ο Ονούφριος, που εγκαταστάθηκε στο χωριό Παλατίτσια της Βέροιας. Είχε ακόμη ο παπα – Αδάμ δεκατέσσερις κόρες, η μία από τις οποίες, η Βιργινία, παντρεύτηκε τον Νεοκλή Κοντογουλίδη από το Προάστιο. Ο Σπύρος παντρεύτηκε την Ελένη κόρη του παπα-Κωνσταντίνου Παπαδόπουλου από το Σταυρίν του Πόντου. Η οικογένεια της Ελένης είχε μεταναστεύσει στο Κερτς της Κριμαίας και είχε κοινή τύχη με τους υπόλοιπους Έλληνες της Κριμαίας τον καιρό του διωγμού.
Ο Σπύρος αποφοίτησε από το Φροντιστήριο Τραπεζούντας το 1899 και δούλεψε ως δάσκαλος σε διάφορα σχολεία της περιοχής. Το 1917-18 υπηρέτησε στο σχολείο της Μεταμορφώσεως (στην συνοικία Αλχαζάντων της Κρώμνης), το οποίο λειτούργησε από το 1900 έως το 1921-22 . Στο ίδιο σχολείο δίδαξε από το 1902 έως και το 1922 και ο Δάμων Δαμιανός, φίλος του Σπύρου, που εγκαταστάθηκε και πέθανε στο Μεσόβουνο Εορδαίας (1).
Στο απόκρημνο σαν αετοφωλιά χωριό του, το Λυκάστ, περιέθαλψε το χειμώνα του 1923-24 τους Σανταίους αντάρτες με κίνδυνο της ζωής του. Μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης και μέχρι να πραγματοποιηθεί η Ανταλλαγή, έπρεπε οι αντάρτες να αποφύγουν τη σύλληψη. Αφού πέρασαν το καλοκαίρι στα περίχωρα της Κρώμνης ζήτησαν καταφύγιο για τον επερχόμενο σκληρό χειμώνα. Μετά την άρνηση κάποιων χωριών και μονών να τους φιλοξενήσουν ο προεστός της Κρώμνης Αχιλλέας Φιρτινίδης πρότεινε το Λυκάστ και το δάσκαλο Σπύρο Παπαδόπουλο για καταφύγιο. Ο Σπύρος δέχτηκε πρόθυμα: «Και εγώ απλώς θα κάνω το καθήκον μου σε τέτοιες περιστάσεις που είναι επικίνδυνες δια το έθνος. Θα φροντίσω όσον μπορώ», ήταν η απάντηση στην πρόταση που του έγινε. Ψωμί και φαγητό ετοίμαζαν καθημερινά οι γυναίκες της οικογένειας με υλικά που τους προμήθευε ο Φιρτινίδης. Μέχρι τα μέσα του Ιανουαρίου κράτησε η φιλοξενία και τότε ήρθε η διαταγή για τη μετοικεσία. Ο ίδιος ο Σπύρος μετέφερε την είδηση στους αντάρτες: «Μην φοβάσθε, ο στρατός σήμερα έφυγε. Αλλά ήλθαν άλλοι δύο αξιωματικοί, οίτινες έφεραν διαταγήν από την Τραπεζούντα, εντός τριών ημερών να ετοιμασθούμε και να φύγωμε, διότι ελληνικά πλοία έφθασαν εκεί, δια να μας πάνε στην Ελλάδα κατόπιν της αποφασισθείσης ανταλλαγής των πληθυσμών».(1) (2)
Από την Κρώμνη ήρθε ως πρόσφυγας το 1924 τέλος Ιανουαρίου και στο καράβι γεννήθηκε το κορίτσι του που το ονόμασε Γαλήνη (3) , όνομα που το διάλεξαν όλοι μαζί για να έχει νηνεμία (γαλήνη) η θάλασσα που θα τους οδηγούσε στην άγνωστη προαιώνια πατρίδα. Την ίδια χρονιά διορίστηκε διευθυντής στο δημοτικό σχολείο Ανατολικού που στεγαζόταν τότε στο τουρκικό τζαμί κοντά στην αστυνομία. Ο Σπύρος Παπαδόπουλος και η Φιλομήλα Φαλιαρίδου από το Ξάστερο της Θράκης ήταν οι πρώτοι δάσκαλοι του Ανατολικού. Ο ίδιος επέλεξε να κατοικήσει στη συνοικία των Σμυρνιών, έχοντας τη βεβαιότητα ότι η εγκατάσταση των προσφύγων θα είναι μόνιμη στη νέα πατρίδα και επομένως θα έπρεπε να συσφιχθούν οι σχέσεις των οικιστών του Ανατολικού, ανεξαρτήτως καταγωγής. Στο Ανατολικό θα συμπληρωθεί η οικογένειά του με τη γέννηση και των υπολοίπων παιδιών του. Δυστυχώς από τα οχτώ παιδιά του μόνο τέσσερα ενηλικιώθηκαν: ο Χρήστος, η Ευθυμία Μιχαηλίδου, η Γαλήνη Γκαλά και ο Κώστας. Τώρα βέβαια δεν ζει κανένα.
Το 1936 λόγω των δημοκρατικών του πεποιθήσεων μετατέθηκε από τη δικτατορία του Μεταξά στο Δρέπανο Κοζάνης. Αυτή η απομάκρυνση από την οικογένειά του, σε συνδυασμό με τον πρόσφατο θάνατο του δωδεκάχρονου και χαρισματικού γιου του Αδάμ, τον έκανε να αρρωστήσει και να πεθάνει τρία χρόνια αργότερα, σε ηλικία 50 περίπου χρόνων.
Ο Σπύρος Παπαδόπουλος στα δύσκολα χρόνια της προσφυγιάς, ως άλλος Αινείας, μετέφερε σε οστεοθήκη τα οστά του ιερέα πατέρα του, Αδάμ, τα οποία και εναπόθεσε με ευλάβεια στο ιερό της εκκλησίας της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού του Ανατολικού, όπου φυλάσσονται μέχρι και σήμερα. (Εδώ να σημειώσουμε ότι ο παπά-Αδάμ ήταν πρωτεξάδελφος του Αλέξανδρου Ακριτίδη, του Έλληνα προύχοντα Τραπεζούντας, που τον κρέμασαν οι Τούρκοι στην Αμάσεια το Σεπτέμβρη του 1921.) (4)
Τόσο η ηρωική του πράξη να διασώσει τους αντάρτες της Σάντας όσο και η ευγενική του καταγωγή από τους Ακριτιδαίους του Πόντου μας επιτάσσουν να τιμήσουμε τη μνήμη του ενταφιάζοντας τα οστά του πατέρα του στη νέα του πατρίδα το Ανατολικό και να του αποδοθούν οι πρέπουσες τιμές από τη μητρόπολη Φλωρίνης και το Δήμο Πτολεμαΐδας…
(1) Γεωργίου Φιρτινίδη, Κρώμνη, Θεσσαλονίκη 1994, σελ. 164-165
(1) Γεωργίου Φιρτινίδη, Κρώμνη, Θεσσαλονίκη 1994, σελ. 492-493
(2) Κ. Κουρτίδη, Ημερολόγιο της Δράσεως των Ελλήνων Ανταρτών της Σάντας (1916-1924), Θεσσαλονίκη 2007,σελ. 199-202.
(3) Την αείμνηστη Γαλήνη Παπαδοπούλου-Γκαλά γνώρισα στο Οικοτροφείο Αρρένων Πτολεμαΐδας της Ιεράς Μητροπόλεως Φλωρίνης Πρεσπών και Εορδαίας, όπου εργαζόταν ως μαγείρισσα. Το οικοτροφείο ανήγειρε ο μακαριστός μητροπολίτης Αυγουστίνος Καντιώτης για τα παιδιά των πλησιόχωρων με την πόλη οικισμών και στην ακμή της λειτουργίας του, με ελάχιστο τίμημα, φιλοξενούσε εκατόν ογδόντα μαθητές. Εδώ δέχτηκα δωρεάν φιλοξενία, ως αριστεύσας στις εισαγωγικές εξετάσεις του Γυμνασίου Πτολεμαΐδας, από το Δεκέμβρη του 1971 μέχρι τον Μάη του 1973. Η Γαλήνη Παπαδοπούλου είναι η μητέρα του εκλεκτού φίλου, συμμαθητή και συμπατριώτη, του εξαιρετικού φιλόλογου και γυμνασιάρχη στο Περιστέρι, του Στέλιου Γκαλά, ο οποίος έκανε και τις απαραίτητες προσθήκες στο κείμενο του Παναγιώτη Μωυσιάδη. Για όσους ενδιαφέρονται για περαιτέρω πληροφορίες για την Κρώμνη, μπορούν να περιηγηθούν στο εξαιρετικό blog που διαθέτει ο κ. Γκαλάς (kromni.blogspot.gr).
Στάθης Ταξίδης
(4) Ο Σπύρος ήταν πρώτος εξάδερφος και του μητροπολίτη Γρεβενών (του από Σεβαστείας) Γερβασίου Σουμελίδη που γεννήθηκε στο χωριό Βαρενού της Κρώμνης.
*Ο Παναγιώτης Μωυσιάδης είναι ερευνητής λαογράφος και αρθρογραφεί σε εφημερίδες και περιοδικά.
