Σάββατο 31 Αυγούστου 2019

Έ μαύρον Κρωμ... (Ποντ. Εστία τ.40, 1953)

Άγιος Γεώργιος Σιαμανάντων (τώρα τζαμί)







Όπως σαν ξεκινούσε ο Πόντιος για τα Ιεροσόλυμα, ήξερε πως πάει για προσευχή και για προσκύνημα, έτσι ξεκινώντας για την Κρώμνη, ήξερε πως πάει για τον τόπο της ξενοιασιάς, του γλεντιού, του τραγουδιού και της χαράς…
Και δεν είχε άδικο… Και κανείς ποτέ δεν γελάστηκε  σ’ αυτή του την μεγάλη προσδοκία.
Ίσως γι’ αυτό, οι κάτοικοι του χωριού εκείνου να είναι σήμερα οι πιο πικραμένοι Έλληνες, από εκείνους που έχουν χάσει τον τόπο τους. Γιατί αυτοί, μαζί με τον τόπο, έχασαν και την χαρά την πραγματική της ζωής, που είχε πατρίδα την πατρίδα τους!
Φίλων Κτενίδης


             ΦΙΚΑ είναι η υπογραφή του Φίλωνα Κτενίδη             



Άγιος Θεόδωρος Σαράντων


Πηγή κειμένων: Αρχείο ΕΠΜ
Πηγή φωτογραφιών: Διαδίκτυο (η πρώτη από την σελίδα gumushane yaglidere koyu)

Τρίτη 27 Αυγούστου 2019

Το Λυκάστ της Κρώμνης (βίντεο)

Με τη φωνή και τη λύρα του Γιώργου Στεφανίδη και φωτογραφίες διαδικτυακών φίλων από την περιοχή της Κρώμνης. "Εμέν Κρωμέτα λέγ'νε με κι εγώ Κρωμέτες 'κι είμαι, το σπίτι μ' σ' Ανατολικόν και Λυκαστέτες είμαι".

Παρασκευή 23 Αυγούστου 2019

Χ΄΄Γεώργιος Ακριτίδης, πατέρας του εθνομάρτυρα Αλέξανδρου Ακριτίδη.

Χ''Γεώργιος Ακριτίδης


Εν Λυκάστι της ερατεινής και καλλιγόνου Κρώμνης γεννηθείς…
Γεννήθηκε στο Λυκάστ της Κρώμνης το 1838. Γονείς του ο Ιωάννης και η Βαρβάρα. Ο αδελφός του Κωνσταντίνος παρέμεινε στο χωριό ενώ ο ίδιος σε νεαρή ηλικία εγκαταστάθηκε στην Τραπεζούντα και απασχολήθηκε αρχικά με την οικοδομή και στη συνέχεια με το εμπόριο και την παραγωγή ποτών. Γρήγορα έγινε σημαντικός οικονομικός και κοινωνικός παράγοντας της πόλης. Διετέλεσε μέλος του δημαρχιακού συμβουλίου και της Δημογεροντίας.
Το Φροντιστήριο Τραπεζούντας αριστερά
Συνεισέφερε οικονομικά αλλά κυρίως με την προσωπική του συμμετοχή στην ανοικοδόμηση του Φροντιστηρίου. Με τη δική του συνδρομή η ελληνική κοινότητα της Τραπεζούντας απέκτησε το δικό της νεκροταφείο.
Το χριστιανικό νεκροταφείο Τραπεζούντας
Προσέφερε τις υπηρεσίες του στην ενορία του Αγίου Γεωργίου Τσαρτακλή (ανήγειρε κωδωνοστάσιο, επιδιόρθωσε τον γυναικωνίτη και το εικονοστάσιο, επιμελήθηκε τον διάκοσμο του ναού).
Ο Γεώργιος Ακριτίδης στα Ιεροσόλυμα
Συνέδραμε στη λειτουργία πολλών φιλανθρωπικών και εκπαιδευτικών σωματείων και συλλόγων. Και ανακηρύχτηκε Μέγας Ευεργέτης των σχολείων της ελληνικής κοινότητας.
Η οικογένεια Ακριτίδη στα 1910. Στη μέση ο Γεώργιος
Η οικογένεια Ακριτίδη βοήθησε στην ανέγερση και συντήρηση της εκκλησίας και του σχολείου στο πατρογονικό της χωριό το Λυκάστ.
Η εκκλησία του Αγίου Χριστοφόρου στο Λυκάστ
Ανιψιός του Γεωργίου ήταν ο ιερέας του Λυκάστ, π. Αδάμ Ακριτίδης, πατέρας του δάσκαλου του χωριού Σπύρου Παπαδόπουλου, παππού εκ μητρός του γράφοντος.
Ο Χ΄΄Γεώργιος με τη σύζυγό του Ανατολή απέκτησε τέσσερις γιους, τον Αλέξανδρο, τον Ισαάκ, τον Ιωάννη και τον Αριστείδη. Πέθανε τον Ιανουάριο του 1911 στην Τραπεζούντα.
Ο μεγάλος του γιος Αλέξανδρος. Εκτελέστηκε στην Αμάσεια το 1921
Άρθρο μας στη Βικιπαίδεια για τον Αλέξανδρο Ακριτίδη:

Άρθρο μας στη βικιπαίδεια για την πατρίδα της οικογένειας Ακριτίδη, το Λυκάστ:


Η εφημερίδα Φάρος της Ανατολής για τον Γεώργιο Ακριτίδη
Ο επικήδειος για τον Γ. Ακριτίδη στην ίδια εφημερίδα
Οι πληροφορίες και οι φωτογραφίες είναι από το βιβλίο της δισέγγονης του Αλέξανδρου Ακριτίδη, Παρ.Παπαδοπούλου-Συμεωνίδου, Τραπεζούς 1921: το ανέσπερο έτος, Θεσσαλονίκη 2015.
Η κ. Παρύσατις Παπαδοπούλου-Συμεωνίδου είναι ομότιμη καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ.
Οι εφημερίδες είναι από την ψηφιακή βιβλιοθήκη της ΕΠΜ

Τετάρτη 21 Αυγούστου 2019

Ιδρυση κεντρικής αστικής εσωτερικής σχολής στα χωριά του Γιαγλίντερε (τη Κρωμί το ποτάμ')

Προσπάθεια εντοπισμού των αναφερόμενων στο δημοσίευμα χωριών

Μια σημαντική πρωτοβουλία για την εκπαίδευση έλαβαν το 1910 ο μητροπολίτης Χαλδίας Λαυρέντιος και ο καθηγητής του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας  Ισραήλ Βασιλειάδης. Συνέστησαν επιτροπή από φιλόμουσους κατοίκους των χωριών που ήταν γνωστά με το γενικό όνομα Ποτάμ’ (Γιαγλίντερε), με προοπτική την ίδρυση στην περιοχή ανώτερου σχολείου για τους απόφοιτους των τοπικών σχολείων (Παρτίν, Λυκάστ', Βαρενού, Νατσαράντων, Ρουσίον, Αηλίας, Ψωμάντων, Παζπέν, Ζυγανίτα, Αϊβαζάντων, Μολλαλί).
Φάρος της Ανατολής 13-11-1910
Δυστυχώς τα γεγονότα του Μεγάλου Πολέμου, που μεσολάβησαν, δεν επέτρεψαν να ευοδωθεί η προσπάθεια.
Μητροπολίτης Χαλδίας Λαυρέντιος Σ. Παπαδόπουλος (1868-1927) από τη Βαρενού
Ισραήλ Σ. Βασιλειάδης (1880-1937), από το Νατσαράντων, σημερινό Yaglidere
Δείτε την περιοχή στον χάρτη της Google earth:

Περισσότερες πληροφορίες για τον Μητροπολίτη Λαυρέντιο:
 https://pontosworld.com/index.php/books/giannis-haritantis/315-2017-02-19-11-11-50
και στα δικά μας άρθρα στη Βικιπαίδεια:

Περισσότερες πληροφορίες για τον Ισραήλ Βασιλειάδη, τελευταίο διευθυντή του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας:
Το φύλλο της εφημερίδας απ' όπου αντλήσαμε την είδηση
Και μια μακάβρια φωτογραφία που βρήκαμε στο αρχείο της ΕΠΜ
Ο μητροπολίτης Δράμας (πρώην Χαλδίας) Λαυρέντιος νεκρός 


Πηγή δημοσιεύματος: Ψηφιακή βιβλιοθήκη της ΕΠΜ

Τρίτη 20 Αυγούστου 2019

Σχολείο στο Χατς ή Ωραιόκαστρο της Μούζενας (Φάρος της Ανατολής, 30-10-1910)

Τα απομεινάρια του κάστρου (Ωραιόκαστρο)

Όλες οι φιλοπρόοδες κοινότητες του Πόντου ίδρυσαν και λειτουργούσαν, με δικά τους έξοδα, σχολεία στα χωριά και στις πόλεις τους. Μεγάλη ήταν και η συνδρομή της Εκκλησίας στον σκοπό αυτό. Στην εφημερίδα Φάρος της Ανατολής (30-10-1910) επαινείται η δημιουργία της αδελφότητας Αγάπη στο χωριό Χατς ή Ωραιόκαστρο της Μούζενας, που κύριος σκοπός της ήταν η συντήρηση και λειτουργία σχολείου. Προτείνεται μάλιστα και η ίδρυση ανώτερου σχολείου στην περιοχή για να καλύψει όλες τις ανάγκες.
Η Μούζενα ήταν συγκρότημα χωριών στην κοιλάδα του Γιαγλί-ντερε, κοντά στο Σταυρίν και την Κρώμνη.


Για τη Μούζενα υπάρχει άρθρο μας στη Βικιπαίδεια:  https://el.wikipedia.org/wiki/Μούζενα

Το Χατς σήμερα σε φωτογραφία του Μιχάλη Νεοφυτίδη στη σελίδα του fb Η Μούζενα του Πόντου







Το φύλλο της εφημερίδας όπου βρήκαμε το άρθρο


Πηγή για την εφημερίδα:Η ψηφιακή βιβλιοθήκη της ΕΠΜ
Πηγή φωτογραφιών:  https://www.facebook.com/groups/879040288846403/

Δευτέρα 19 Αυγούστου 2019

Ήταν παραμονές του εννιάμερου της Παναγίας. Του Σταύρου Κανονίδη (ΠΕ τ.7-9, 1950)



Μπορούσαν οι γονείς των τριών πιτσιρικάδων από την Κρώμνη να τους ξεγελάσουν και να ταξιδέψουν μόνοι τους ως το μοναστήρι της Σουμελά; Δεν είχαν μπορέσει να πάνε τον Δεκαπενταύγουστο, θα πήγαιναν όμως στα εννιάμερα της Παναγίας. Μόνοι τους;
«…Ο Γερίκας ήταν στα 13, εγώ στα 11 κι ο Μενέλαος στα 9. Το άθροισμα των χρόνων των τριών δεν έκανε σωστόν έναν άντρα».
«… Τους βρήκαμε στον οντά τον κρωμέτικον, μεγάλον, πεντακάθαρον, καλοστρωμένον με το μεγάλο το σινίν με τον σφυρήλατο χαλκό στη μέση».
Ο Σταύρος Κανονίδης αφηγείται στην Ποντιακή Εστία (τεύχη 7&9 1950) ένα παράτολμο κατόρθωμα της παιδικής του ηλικίας:











Πηγή: Ψηφιακή βιβλιοθήκη της ΕΠΜ

Κυριακή 18 Αυγούστου 2019

Γ.Θ.Κανδηλάπτης, από την Αργυρούπολη στην... Ίμερα

Ο Γ.Κανδηλάπτης σε παλιά φωτογραφία ( http://www.tsitenos.gr/2018/01/pontiaka-istorika-analekta-georgios-kandilaptis-kanis-1925.html)

Και όμως, ο πολύ σπουδαίος λόγιος του Πόντου, ο Γεώργιος Θ. Κανδηλάπτης (Κάνις), αντιμετώπιζε προβλήματα από τους συμπατριώτες του Αργυρουπολίτες. Όπως αναφέρει ο ίδιος σε ανταπόκρισή του στην εφημερίδα Φάρος της Ανατολής (27-8-1911), οι πρόκριτοι της Αργυρούπολης, που διαχειρίζονταν και το Φροντιστήριο της πόλης, απομάκρυναν για ένα διάστημα τον Κανδηλάπτη από το περίφημο σχολείο της. Δεν άντεχαν, μάλλον, την κριτική του για τα κακώς κείμενα. «Όθεν… τον Κάνιν αν ζητήσητε, εις την Ίμεραν θα εύρητε». Η Αστική Σχολή της Ίμερας στάθηκε τυχερή και τον διόρισε δάσκαλο.

Πληροφορίες για τον Κανδηλάπτη στη Βικιπαίδεια: https://el.wikipedia.org/wiki/Γεώργιος_Κανδηλάπτης

Το πλήρες φύλλο της εφημερίδας απ' όπου αλιεύσαμε την είδηση (αρχείο ΕΠΜ)




Σάββατο 17 Αυγούστου 2019

Η σχέση των Κρωμναίων με τα γράμματα. Η περίπτωση του Νανάκ

Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των Κρωμναίων για τα γράμματα φαίνεται και στην ανταπόκριση του Πόντιου λόγιου Γ. Κανδηλάπτη (με την υπογραφή Κάνις) στην εφημερίδα Φάρος της Ανατολής στις 20 Αυγούστου 1911. Πρόκειται για μια αναφορά στο σχολείο της ενορίας Νανάκ.

Από το Νανάκ και οι δυο σύγχρονες φωτογραφίες του Iskender Ayyildiz:(https://www.facebook.com/iskender.ayyildiz1
Ο δρόμος απέναντι οδηγεί στον λόφο Καλούλ

Στο βάθος διακρίνονται ο λόφος του Σαράντων και η κοιλάδα της Μόχωρας
Το πλήρες φύλλο της εφημερίδας που περιλαμβάνει το σχετικό απόσπασμα

Και τέλος το γεωγραφικό στίγμα του Νανάκ στον χάρτη της Google: earth.google.com/web/Nanak

Την εφημερίδα αλιεύσαμε από την ψηφιακή βιβλιοθήκη της ΕΠΜ

Τρίτη 13 Αυγούστου 2019

Ένα προσκύνημα στην Παναγία Σουμελά. (Μιχ. Μεταλλείδης, ΠΕ τ.7 1950)

Το μοναστήρι στα 1905 (Αρχείο Ottoman Imperial Archives)

Ο Μιχάλης Μεταλλείδης περιγράφει την εμπειρία του από ένα προσκύνημα στην Παναγία Σουμελά, τότε που τα πράγματα ήταν ακόμη ήσυχα. Μας μιλάει για "τα Κρωμέτ'κα παρχανάδες" που ξεκινούσαν από τον Αεν Ζαχαρέαν, πίνανε νερό από "τη Μετζητί το κουτάλ'", ξεκουράζονταν στο "Βαθύν τ' Ορμίν", περνούσαν από τα "Καμμένα" και δροσίζονταν στης Χαντσούκας το "Κρενίν". Και φτάνανε στο μοναστήρι με ντονανμάδες τραγουδώντας:
"Κρωμέτες σκυλ' υιός είμαι, κανίναν 'κι φογούμαι,
σην Σουμελάν σην Παναγιάν θα πάγω στεφανούμαι".
Απαραίτητη συνοδεία τους ο κεμεντζετζής, οι τραγουδιστάδες και τα αρματωμένα παλικάρια...
Η πορεία όπως φαίνεται στον χάρτη

Το κείμενο του Μιχ. Μεταλλείδη






Στον Αεν Ζαχαρέαν, συγκέντρωση εκδρομέων

Της Χαντσούκας το νερόν
Η Παναγία Σουμελά σήμερα


Πηγή των κειμένων η ψηφιακή βιβλιοθήκη της ΕΠΜ (Επιτροπή Ποντιακών Μελετών)
Πηγή των φωτογραφιών το διαδίκτυο