Κρωμέτκος γάμος (αναδημοσίευση από το pontosnews.gr)

Η ενορία Αλχαζάντων της Κρώμνης

Επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο για να διαβάσετε τη δημοσίευση του pontosnews.gr για τον Κρωμέτκο γάμο

https://www.pontosnews.gr/748238/pontos/paradosi/krometkos-gamos-o-gamos-ton-kloston-ton-kryptochristianon-toy-pontoy/?fbclid=IwAR1MJpWDq5G3pJjv4BIpoW-fZh3bFomG5ndNPhkzdE5Y0RWSSdtgMH2oIRU

 

«Αν ήταν όμορφη “εφώταζεν” αν όχι ναϊλί την μάναν ατ΄ “ελίβωνεν”

Ένα προσκύνημα στην Παναγία Σουμελά. (Μιχ. Μεταλλείδης, ΠΕ τ.7 1950)

Το μοναστήρι στα 1905 (Αρχείο Ottoman Imperial Archives)

Ο Μιχάλης Μεταλλείδης περιγράφει την εμπειρία του από ένα προσκύνημα στην Παναγία Σουμελά, τότε που τα πράγματα ήταν ακόμη ήσυχα. Μας μιλάει για "τα Κρωμέτ'κα παρχανάδες" που ξεκινούσαν από τον Αεν Ζαχαρέαν, πίνανε νερό από "τη Μετζητί το κουτάλ'", ξεκουράζονταν στο "Βαθύν τ' Ορμίν", περνούσαν από τα "Καμμένα" και δροσίζονταν στης Χαντσούκας το "Κρενίν". Και φτάνανε στο μοναστήρι με ντονανμάδες τραγουδώντας:
"Κρωμέτες σκυλ' υιός είμαι, κανίναν 'κι φογούμαι,
σην Σουμελάν σην Παναγιάν θα πάγω στεφανούμαι".
Απαραίτητη συνοδεία τους ο κεμεντζετζής, οι τραγουδιστάδες και τα αρματωμένα παλικάρια...

Η πορεία όπως φαίνεται στον χάρτη

Το κείμενο του Μιχ. Μεταλλείδη

Στον Αεν Ζαχαρέαν, συγκέντρωση εκδρομέων

Της Χαντσούκας το νερόν

Η Παναγία Σουμελά σήμερα

Πηγή των κειμένων η ψηφιακή βιβλιοθήκη της ΕΠΜ (Επιτροπή Ποντιακών Μελετών)
Πηγή των φωτογραφιών το διαδίκτυο

Αερεμίτ'σα, η Παναγία του Δεκαπενταύγουστου στην Ίμερα

Η περιοχή της Ίμερας πανηγύριζε τον Δεκαπενταύγουστο σ’ ένα εκκλησάκι στην απέναντι πλαγιά πάνω ακριβώς από το Λειβάδ’. Ήταν αφιερωμένο στην Παναγία με το όνομα Αερεμίτ’σα.

Σ' αυτό το πλάτωμα θα πρέπει να ήταν χτισμένη η Αερεμίτ'σα. Απέναντι, από τα αριστερά, διακρίνονται η Βαρενού και το Παρτίν, ενώ η κοιλάδα στα δεξιά οδηγεί στην Κρώμνη.

Ο φίλος Meliksah San ανέβηκε εκεί για μας και μας δείχνει από ψηλά την Ίμερα

Τίποτε δεν υπάρχει σήμερα εκεί να προδίδει την παρουσία της.

Εκεί περίπου ήταν η θέση της Αερεμίτ'σας όπως φαινόταν από τον Αεν Ζαχαρέαν. Δίπλα της, προς τα δεξιά το Λυκάστ'. Στο κέντρο διακρίνονται οι περισσότερες ενορίες της Κρώμνης

Πληροφορίες από την Ποντιακή Εστία τ. 7 1950

Λίγα Παναΐας δάκρεα, φυτρωμένα στην περιοχή της Κρώμνης, αφιερωμένα στη γιορτή και τη μνήμη της Αερεμίτ'σας

Για το πανηγύρι της Παναγίας Σουμελά. Αφήγηση του Φίλωνα Κτενίδη στην ΠΕ τ.19-20, 1951

Αύγουστος του 1905, παραμονές της Παναγίας, στην Τραπεζούντα. Εννιά παλικάρια από την Κρώμνη ετοιμάζονται για το μεγάλο πανηγύρι. 

Καλά Χριστούγεννα!

Δ.Κ. Παπαδόπουλος (Σταυριώτης) στην ΠΕ, 1953, τ. 47-48.
Πηγή: Terra Pontus

Παναγία η Αερεμίτσα. Το πανηγύρι του καλοκαιριού για την Ίμερα

Στη θέση της Αερεμίτσας δεν υπάρχει τίποτε, ούτε ερείπια

Σκαλίζοντας τις πηγές για τις Παναγίες του Πόντου, εκεί γύρω στον Δεκαπενταύγουστο, έπεσα πάνω στην Αερεμίτσα της Ίμερας. Μεγάλη αναφορά σ' αυτήν κάνει ο Αγαθάγγελος Φωστηρόπουλος στο τεύχος 26 των Ποντιακών Φύλλων και στο Αρχείον Πόντου τ.11.  

Γράψαμε κι εμείς στην ανάρτησή μας για την Ίμερα στη Βικιπαίδεια"Ξεχωριστή θέση στη ζωή των Ιμεριτών είχε το εξωκκλήσι της Αερεμίτσας (Παναγίας), σε υψόμετρο 2500 μ. πάνω από το Λιβάδι. Εκεί γινόταν

Άγιος Θεόδωρος Σαράντων (εκκλησίες της Κρώμνης)

Δυτικά της ενορίας Σαράντων, περί τα 500 μέτρα και πάνω σ’ έναν γραφικό λοφίσκο, υψώνεται η εκκλησία της ενορίας, «Αε-Θόδωρον», ο Άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης.

Από τα περισσότερα σημεία της Κρώμνης είναι ορατός ο λοφίσκος, που φέρνει στην κορφή του σαν κορώνα την κατάλευκη εκκλησία. Και όταν σήμαιναν οι τρεις καμπάνες

Η Παναγία του Καλούλ στη Γλούβενα της Κρώμνης

Κάτω από το κάστρο της Κρώμνης στη θέση Καλούλ υπήρχε από παλιά μεγάλο μοναστήρι της Παναγίας που καταστράφηκε σε κάποια εκστρατεία των Περσών. Το μοναστήρι ανοικοδομήθηκε επί τουρκοκρατίας με 28 κελιά αλλά και πάλι παρήκμασε.

Το 1907 στη θέση του κτίστηκε ένα εκκλησάκι, ωραίο κομψοτέχνημα, με τρία παραθυράκια, ανά ένα στα πλάγια και ένα πίσω στο Άγιο Βήμα. Τα παράθυρα αυτά έκλειναν προς τα επάνω με ημικυκλικό τόξο και σχημάτιζαν το καθένα δυο κάθετες

Ο ναός της Παναγίας στην ενορία Μαντζάντων της Κρώμνης

Οι φωτογραφίες είναι από το διαδίκτυο και οι πληροφορίες από το βιβλίο Κρώμνη του Γεωργίου Φιρτινίδη.

 Κάτω από τους αγέρωχους βράχους, τα περίφημα Λεοστάρια, και μέσα σε μια κατωφερή κοιλάδα με πλούσια πρασινάδα και κρύα νερά απλώνεται η ενορία Μαντζάντων, μια από τις μεγαλύτερες της Κρώμνης στα βόρεια του Σιαμανάντων.

Η εκκλησία βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της ενορίας και γιόρταζε το Γενέθλιον της Θεοτόκου στις 8 Σεπτεμβρίου. Πανηγύριζε μαζί με την Μόχωρα και όπως εκεί, έτσι και εδώ γινόταν από το βράδυ μεγάλη φωτοχυσία. Οι νέοι του χωριού μάζευαν κάτω από τα Λεοστάρια πολλά «κάζια» και τα κατέβαζαν στη θέση «Μαγουδού». Τα τοποθετούσαν σε εκατό σωρούς.

Δείτε στον σύνδεσμο που ακολουθεί τη θέση της εκκλησίας Μαντζάντων στην Κρώμνη:

Το πανηγύρι του Προφήτη Ηλία στη Μόχωρα της Κρώμνης. Από τον Μιχ. Μεταλλείδη

1. Το Κρενίν στα δυτικά της Μόχωρας
2. Τη Καβαζίτα στα ανατολικά         
3. Πιθανή θέση του ναού του Αη-Λιά
4. Τα Κλιβένια, παρχάρι της Μόχωρας

Στα Ποντιακά Φύλλα, τεύχος 28-29 του 1938 υπάρχει άρθρο του Μιχάλη Μεταλλείδη για τον Αη-Λια της Μόχωρας. Όμορφη και νοσταλγική περιγραφή από κάποιον που έζησε στα μέρη εκείνα.

Η περιοχή της Μόχωρας στον χάρτη

https://earth.google.com/web/@40.55261686,39.61366129,2113.68332333a,2934.60244645d,35y,0h,60t,0r/data=CgAoAg

Η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής Καστροτοίχου Κρώμνης

Σκαρίφημα του Καστρότοιχου από τον Γ. Φιρτινίδη

Ο Καστρότοιχος στο Google earth, όπως διαμορφώθηκε από εμάς: 

https://earth.google.com/web/@40.55666281,39.59473838,1931.48300512a,1940.73548982d,35y,54.90739947h,60t,0r/data=CgAoAg

Οι πληροφορίες από το βιβλίο "Κρώμνη" του Γεωργίου Φιρτινίδη (Έκδοση και διανομή από την Αδελφότητα Κρωμναίων Καλαμαριάς).Οι φωτογραφίες προέρχονται από διαδικτυακούς φίλους ή από σελίδες στο διαδίκτυο.

Η εκκλησία σήμερα

Σε απόσταση ενός περίπου χιλιομέτρου από την Μόχωρα και

Η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου στον Αληθινό της Κρώμνης

Ο Αληθινός ήταν, κατά τον Φιρτινίδη, η μεγαλύτερη και ωραιότερη ενορία της Κρώμνης.
Σκαρίφημα του Αληθινού από τον Γ. Φιρτινίδη

Χάρτη της περιοχής μπορείτε να βρείτε στον σύνδεσμο:   https://earth.google.com/web/@40.55666281,39.59473838,1931.48300512a,1940.73548982d,35y,54.90739947h,60t,0r/data=CgAoAg
Αποτύπωση των τοπωνυμίων του Αληθινού με βάση το σκαρίφημα του Φιρτινίδη μπορείτε να δείτε στην παρακάτω εικόνα από το Google earth, όπως την διαμορφώσαμε.

Οι πληροφορίες από το βιβλίο "Κρώμνη" του Γεωργίου Φιρτινίδη (Έκδοση και διανομή από την Αδελφότητα Κρωμναίων Καλαμαριάς).Οι φωτογραφίες προέρχονται από διαδικτυακούς φίλους ή από σελίδες στο διαδίκτυο.

Στον παρακάτω σύνδεσμο, που παραπέμπει σε περιστρεφόμενη φωτογραφία 360ο, μπορείτε να

Η εκκλησία της Παναγίας στη Μόχωρα της Κρώμνης

Οι πληροφορίες από το βιβλίο "Κρώμνη" του Γεωργίου Φιρτινίδη (Έκδοση και διανομή από την Αδελφότητα Κρωμναίων Καλαμαριάς).

Οι φωτογραφίες προέρχονται από διαδικτυακούς φίλους ή από σελίδες στο διαδίκτυο.

Στο δυτικό τμήμα της ενορίας της Μόχωρας βρίσκεται η εκκλησία. Ωραίο κτίριο βασιλικού ρυθμού, απομίμηση της εκκλησίας του Αγίου Γρηγορίου της Τραπεζούντος. Είχε υψηλό καμπαναριό από πέτρινες κολώνες σε δυο πατώματα, στημένο στη μέση του μεσημβρινού τοίχου, όπου και η μία είσοδος της εκκλησίας. Και άλλη είσοδο είχε στη δυτική πλευρά. Στο δεύτερο πάτωμα του καμπαναριού και μέσα από τον γυναικωνίτη άνοιγε πόρτα προς αυτό και από εκεί γινόταν η κωδωνοκρουσία από μια μεγάλη καμπάνα βάρους 120 κιλών και 6 μικρότερες. 

Όλες αυτές οι καμπάνες, κρεμασμένες στον θόλο του καμπαναριού έστελναν τον ήχο τους με μελωδικότατους ρυθμούς σε όλον τον ορίζοντα της Κρώμνης.

Επίσης αριστοτεχνικότατο ήταν και το τέμπλο, που στόλιζε το εσωτερικό της εκκλησίας, όλο από καρυδιά και όμοιο του οποίου ελάχιστες εκκλησίες του Πόντου μπορούσαν να παρουσιάσουν.

Η εκκλησία του Αη-Γιάννη Στεφανάντων (Καβελάκ) στην Κρώμνη

Οι πληροφορίες από το βιβλίο "Κρώμνη" του Γεωργίου Φιρτινίδη (Έκδοση και διανομή από την Αδελφότητα Κρωμναίων Καλαμαριάς).
Οι φωτογραφίες προέρχονται από διαδικτυακούς φίλους ή από σελίδες στο διαδίκτυο.

Η εκκλησία Στεφανάντων, από τις μεγαλύτερες της Κρώμνης, λιθόκτιστη, ήταν κτισμένη πάνω σ’ έναν πελώριο βράχο και εδέσποζε σε όλες σχεδόν τις ενορίες. Το τέμπλο της ήταν στολισμένο με ωραίες εικόνες βυζαντινής τέχνης. Είχε ψηλό καμπαναριό, υψωμένο πάνω στη στέγη και όταν χτυπούσαν οι καμπάνες, ο ήχος τους ξεπερνούσε τα σύνορα της Κρώμνης. Το κωδωνοστάσιο αυτό κτίστηκε με δωρεά του Κουντούρωφ, κατοίκου Φραγκάντων, του μετέπειτα μεγάλου μεταλλωρύχου του Καυκάσου Αλλάχ-Βερτή.

Πάνω στον βράχον αυτόν την 16^ην Ιουλίου του 1916, όπως αναφέραμε στο κεφάλαιο « Η Κρώμνη στην κατοχή των Ρώσων», οι Ρώσοι στήσανε κανόνι και έβαλαν προς τον Αε-Θόδωρον του Σαράντων, όπου ήταν ταμπουρωμένο το τάγμα θανάτου των Τούρκων.

Πάσχα στην Κρώμνη. Του Χρ. Τσαρτιλίδη, από το βιβλίο του: "Η Κρώμνη-από τον παππού στον εγγονό"

Στο βιβλίο του Χρήστου Τσαρτιλίδη, Η Κρώμνη-από τον παππού στον εγγονό, βρήκαμε εκτενή περιγραφή της γιορτής του Πάσχα στην Κρώμνη. Αντιγράφουμε από εκεί τις σελίδες 144-152, ακολουθώντας τη σύνταξη, το λεξιλόγιο και την ορθογραφία του συγγραφέα.

Η Μεγάλη Σαρακοστή 

Όπως έγραψα προηγουμένως δια την νηστεία των Χριστουγέννων, το ίδιον ίσχυεν και δια την Μ. Σαρακοστήν, με την διαφοράν, πολλές γυναίκες δεν έτρωγαν τίποτε εις τρεις ημέρας μετά την Καθαράν Δευτέραν, οπότε εκοινωνούσαν (μεταλάβαιναν) την Τετάρτην. Σ' αυτήν την τριήμερη νηστεία ούτε νερόν έπιναν. Ελέγετο ότι αεθοδώρτσαν. Νομίζω ότι αφορούσεν εκείνες όσες μεταλάμβαναν με γονατοκλισίες. Παιδιά, νέοι, και γέροντες, έπρεπε υποχρεωτικώς να κάνουν είκοσι το πρωί και είκοσι το βράδυ. Όσοι ήθελαν έκαναν και περισσότερες, αλλά οι παραπάνω αριθμοί ήτανε απαραίτητες κάθε μέρα.

Το κυριότερον χαρακτηριστικόν ήτανε που εκρεμούσαν στο ταβάνι ή μίαν πατάταν ή ένα κρεμμύδι, που θα είχε εφτά φτερά από κότα: Ένα από επάνω, από κεί που εδένετο στο ταβάνι με σπάγκο εις ένα καρφί, ένα από κάτω και πέντε στα πλάγια. Κάθε εβδομάδα που επερνούσεν, έβγαζαν και από ένα φτερό από την πατάταν. Όλο αυτό λεγόταν κουκαράς. Ήτανε σχεδόν το φόβητρο των παιδιών που με το άνοιγμα της πόρτας ο αέρας το εκουνούσε και τότε μας έλεγαν <<φαίνεται κάποιος εβλαστήμησεν, το άκουσεν ο κουκαράς και κινείται. Την άλλην φοράν θα κόψει την γλώσσαν του βλαστημούντος ή εκείνου που θέλει κρυφίως να χαλάσει την νηστείαν, να μαντζιρίσει>>

Μεγάλη  Εβδομάδα 

Την  Μεγάλην  Εβδομάδα  άλλαζεν  όψη το σπίτι.  Από τη μια η μητέρα με το ασβέστωμα του σπιτιού και με το τρίψιμον όλων των σκευών που ήσαν τα περισσότερα  χάλκινα και τρίψιμον  κάθε αντικειμένου  σπιτίσιου,  ως και  τις σκάφες  που  ζύμωναν, τα τεπούρια και τις σκάφες.  Από την