Καλά Χριστούγεννα!

Δ.Κ. Παπαδόπουλος (Σταυριώτης) στην ΠΕ, 1953, τ. 47-48.
Πηγή: Terra Pontus

Ψηφιακή βιβλιοθήκη με ποντιακούς τίτλους

Μια προσεγμένη ψηφιακή βιβλιοθήκη με ποντιακά και καππαδοκικά μνημεία λόγου υπάρχει στη σελίδα του τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών.

Η διεύθυνση της σελίδας είναι: http://amigredb.philology.upatras.gr/wsources

Επιλέγουμε από εκεί για δημοσίευση ένα ευτράπελο του Παντελή Μελανοφρύδη:

Του Αγίου Σπυρίδωνος (στη μνήμη του παππού μου)

Σπύρος και Ελένη Παπαδοπούλου

Στα παλιά τα χρόνια, όταν ακόμη ήμουν μικρό παιδί, κάθε που ξημέρωνε του Αγίου-Σπυρίδωνος, μ' έστελνε η μητέρα μου στην εκκλησία μ’ ένα πρόσφορο στο χέρι, ένα χαρτί με ονόματα και την εντολή να ανάψω ένα κερί στη μνήμη τους. Σπυρίδωνος + Ελένης μετά των τέκνων, Αδάμ ιερέως + Ευθυμίας μετά των τέκνων, Κωνσταντίνου ιερέως + Ελισάβετ μετά των τέκνων… Ήταν μέλημά της εφ’ όρου ζωής να μνημονεύει τους προγόνους της. Σήμερα πια, αντί γι’ αυτό μια ανάρτηση από μένα στη μνήμη τους. Και μια παραπομπή στη βικιπαίδεια για το σχετικό άρθρο μου: https://el.wikipedia.org/wiki/Σπύρος_Παπαδόπουλος_(δάσκαλος)

Χάκαξα Αργυρούπολης

Η Χάκαξα (σημ. Aktutan) ήταν κωμόπολη της Χαλδίας κοντά στη Χάρχερα, την Ίμερα (Olucak) και την Κρώμνη στον δρόμο προς Αργυρούπολη (Gümüşhane).

Διαρρεόταν από το ποτάμι της Χάρχερας που στο μέσο του χωριού σχημάτιζε μια φυσική λίμνη με περίμετρο 120 μέτρα.

Η θέση της Χάκαξας στο earth.google.com

Αποτελούνταν από τις ενορίες Τσουκάντων με 13 οικογένειες και ναό του Αγίου

Ακρίτειο νοσοκομείο Τραπεζούντας

Το Ακρίτειο (ή Ακριταίο) νοσοκομείο της Τραπεζούντας αποτέλεσε κορυφαία δωρεά του μεγάλου ευεργέτη της πόλης Παναγιώτη Ακρίτα, που καταγόταν από το Λυκάστ της Κρώμνης και απέκτησε μεγάλη περιουσία από τις δραστηριότητές του στη Ρωσία. Ανιψιός του και συνεχιστής της φιλοομογενειακής του δράσης ήταν ο Αβραάμ Χ. Ακρίτας, γεννημένος κι αυτός στο Λυκάστ.

Το Λυκάστ της Κρώμνης σε έξι φωτογραφίες του Meliksah San

Ο δρόμος που οδηγεί στα υψώματα νότια του Λυκάστ και από εκεί στην Αργυρούπολη

Η κοιλάδα του Γιαγλίντερε. Δεξιά, σε πρώτο πλάνο, το Παρτίν και στο πλάτωμα, στο κέντρο, η Βαρενού.

Τα τείχη της Τραπεζούντας σε πολύ παλιές απεικονίσεις

Χάρτης της Τραπεζούντας από το 1840. Ξεχωρίζει η εντός των τειχών Τραπεζούντα.

Πληθυσμός της επαρχίας Χαλδίας (Αργυρούπολης) του Πόντου στα 1911

Η Κρώμνη το 1911 είχε 2824 κατοίκους

     Πηγή: αρχείο Δημήτρη Λιακάκου  Dimitris Liakakos

Παναγία η Αερεμίτσα. Το πανηγύρι του καλοκαιριού για την Ίμερα

Στη θέση της Αερεμίτσας δεν υπάρχει τίποτε, ούτε ερείπια

Σκαλίζοντας τις πηγές για τις Παναγίες του Πόντου, εκεί γύρω στον Δεκαπενταύγουστο, έπεσα πάνω στην Αερεμίτσα της Ίμερας. Μεγάλη αναφορά σ' αυτήν κάνει ο Αγαθάγγελος Φωστηρόπουλος στο τεύχος 26 των Ποντιακών Φύλλων και στο Αρχείον Πόντου τ.11.  

Γράψαμε κι εμείς στην ανάρτησή μας για την Ίμερα στη Βικιπαίδεια"Ξεχωριστή θέση στη ζωή των Ιμεριτών είχε το εξωκκλήσι της Αερεμίτσας (Παναγίας), σε υψόμετρο 2500 μ. πάνω από το Λιβάδι. Εκεί γινόταν

Γεώργιος Κλ. Σκαλιέρης, Λαοί και φυλαί της Μικράς Ασίας (ψηφιακό βιβλίο)

Ένα ακόμη βιβλίο σε ψηφιακή μορφή, με αναφορές στην ιστορία της Μικράς Ασίας (του Πόντου συμπεριλαμβανομένου). Για να το διαβάσετε ή να το κατεβάσετε, επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:

ΛΑΟΙ ΚΑΙ ΦΥΛΑΙ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ

Αντιδράσεις για το βιβλίο στο blog του Terra Pontus εδώ

Οι εκκλησίες της Κρώμνης (συνολική επισκόπηση)

Κλείνοντας τη σειρά αναρτήσεων με θέμα τις εκκλησίες της Κρώμνης κάνουμε μια συνοπτική αναφορά στο σύνολο των εκκλησιών (ενοριακών, παρεκκλησίων και εξωκκλησίων). Τα ονόματα των εκκλησιών παρατίθενται κατά ενορίες. Για τις περισσότερες απ' αυτές δεν υπάρχουν φωτογραφίες. Εμείς βρήκαμε μόνο για τις 14. Στον πίνακα που ακολουθεί ο πλήρης κατάλογος με τις 43 εκκλησίες.

1. ΜΟΧΩΡΑ	Γενέθλιον της Θεοτόκου,
2. ΜΟΧΩΡΑ	Άγιος Στέφανος,
3. ΜΟΧΩΡΑ	Προφήτης Ηλίας,
4. ΜΟΧΩΡΑ	Αε-Στράτηγον,
5. ΜΟΧΩΡΑ	Αε-Θόδωρον,

Η εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων στου Γεράντων της Κρώμνης

Την εκκλησία αυτή την είδαμε στο ιστολόγιο του Alexey Koimshidi ως Άγιο Δημήτριο (https://kromni.livejournal.com/42657.html), όμως δεν ταιριάζουν οι εικόνες με τα γραπτά, κυρίως του Φιρτινίδη. 

Ο Φιρτινίδης, περιγράφοντας την ενορία Σιαμανάντων, μας πληροφορεί για την ύπαρξη ενός απόμακρου συνοικισμού της ενορίας που

Πολλοί την Κρωμ ερώτεσαν ντο είν' ατά τα χάλια σ' ... (στιχούργημα)

Οι φωτογραφίες, στις προηγούμενες αναρτήσεις, από τις ερειπωμένες εκκλησίες της Κρώμνης μας θύμισαν ένα στιχούργημα για την Κρώμνη που βρήκε και μας έστειλε ο φίλος της σελίδας Theofilos Dimitriadis 

Δυστυχώς αγνοούμε το όνομα του στιχουργού

Ο Άγιος Ονούφριος της ενορίας Τσαχματάντων στην Κρώμνη

Απέναντι από τον Αληθινό, κοντά στο ποτάμι της Μόχωρας και στη βορεινή κατηφοριά του λόφου πάνω στον οποίο απλώνεται η ενορία Σαράντων, είναι η ενορία Τσαχματάντων.

Η ενοριακή εκκλησία του Τσαχματάντων ήταν ο «Αεν-Ουφρς» (Όσιος Ονούφριος), που

Το κάστρο της Κρώμνης

Πάνω σε έναν βράχο, στα υψώματα δυτικά της Γλούβενας, υπάρχουν τα ερείπια του βυζαντινού κάστρου της Κρώμνης. Έχει κυκλικό σχήμα και στο κέντρο της αυλής του πηγάδι. Δέσποζε στη γύρω περιοχή και επόπτευε σχεδόν ολόκληρη την Κρώμνη. Στην εποχή ακμής της Κρώμνης είχε περιέλθει σε αχρηστία. Σε μια σειρά όμορφες εικόνες, που αλιεύσαμε στο διαδίκτυο, μπορείτε να θαυμάσετε το περίφημο "Κάστρεν" της Κρώμνης.

Αναφορά στο κάστρο από το βιβλίο του Α.Ι.Παρχαρίδη Ιστορία της Κρώμνης:
"Οι Πέρσαι ηττήθησαν επί Ιουστινιανού (527) υπό Πέτρου του Στρατηλάτου και τοιουτοτρόπως εσώθησαν αι χώραι αυταί της Βυζαντιακής Αυτοκρατορίας ο δε Μέγας εκείνος βασιλεύς μη αρκεσθείς εις τας νίκας των στρατών του και προνοών δια το μέλλον της Αυτοκρατορίας ωχύρωσε πολλάς πόλεις και κατεσκεύασε πλήθος φρουρίων και φυλακείων εις όλα τα μέρη του αχανούς κράτους του. Των φρουρίων και φυλακείων τούτων, των ανηκόντων εις την σειράν του Παρυάδρου, είχε και η Κρώμνη μερικά εκ των οποίων σώζεται οπωσούν σώον το Κάστρον της Γλούβενας, το του Καστροποδίου καταστραφέν".

Βίντεο της Κρώμνης 

                             Στο 0:34-0:38 του βίντεο φαίνεται το κάστρο

Άγιος Θεόδωρος Σαράντων (εκκλησίες της Κρώμνης)

Δυτικά της ενορίας Σαράντων, περί τα 500 μέτρα και πάνω σ’ έναν γραφικό λοφίσκο, υψώνεται η εκκλησία της ενορίας, «Αε-Θόδωρον», ο Άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης.

Από τα περισσότερα σημεία της Κρώμνης είναι ορατός ο λοφίσκος, που φέρνει στην κορφή του σαν κορώνα την κατάλευκη εκκλησία. Και όταν σήμαιναν οι τρεις καμπάνες

Ο Άγιος Γεώργιος στα Λωρία της Κρώμνης

Το περιφραγμένο ψηλό κτίριο προς τα αριστερά είναι πιθανόν ο ναός

Ο συνοικισμός Λωρία αριθμούσε έως 25 οικογένειες. Ύστερα από τους Βαλκανικούς πολέμους άρχισε η ερήμωσή του, που υπήρξε τόσο ραγδαία, ώστε μετά την οπισθοχώρηση των Ρώσων να μένει τελείως έρημος.

Το δεύτερο ύψωμα από αριστερά στον ορίζοντα είναι το κάστρο της Κρώμνης όπως φαίνεται από τα Λωρία

Μέσα σε ένα από τα έρημα σπίτια του κατέφυγαν οι πρώτοι

Η Παναγία του Καλούλ στη Γλούβενα της Κρώμνης

Κάτω από το κάστρο της Κρώμνης στη θέση Καλούλ υπήρχε από παλιά μεγάλο μοναστήρι της Παναγίας που καταστράφηκε σε κάποια εκστρατεία των Περσών. Το μοναστήρι ανοικοδομήθηκε επί τουρκοκρατίας με 28 κελιά αλλά και πάλι παρήκμασε.

Το 1907 στη θέση του κτίστηκε ένα εκκλησάκι, ωραίο κομψοτέχνημα, με τρία παραθυράκια, ανά ένα στα πλάγια και ένα πίσω στο Άγιο Βήμα. Τα παράθυρα αυτά έκλειναν προς τα επάνω με ημικυκλικό τόξο και σχημάτιζαν το καθένα δυο κάθετες

Νερό, πηγή ζωής για ανθρώπους και ζώα στην Κρώμνη.

Γενιές και γενιές κατάφεραν να επιβιώσουν στο σκληρό τοπίο χάρις στο νερό.

Τ' Αεν-Παύλου το λιμνίν

Τα άφθονα νερά, σε υψόμετρο που συνήθως δεν ευνοεί την ζωή,

Ο ναός της Παναγίας στην ενορία Μαντζάντων της Κρώμνης

Οι φωτογραφίες είναι από το διαδίκτυο και οι πληροφορίες από το βιβλίο Κρώμνη του Γεωργίου Φιρτινίδη.

 Κάτω από τους αγέρωχους βράχους, τα περίφημα Λεοστάρια, και μέσα σε μια κατωφερή κοιλάδα με πλούσια πρασινάδα και κρύα νερά απλώνεται η ενορία Μαντζάντων, μια από τις μεγαλύτερες της Κρώμνης στα βόρεια του Σιαμανάντων.

Η εκκλησία βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της ενορίας και γιόρταζε το Γενέθλιον της Θεοτόκου στις 8 Σεπτεμβρίου. Πανηγύριζε μαζί με την Μόχωρα και όπως εκεί, έτσι και εδώ γινόταν από το βράδυ μεγάλη φωτοχυσία. Οι νέοι του χωριού μάζευαν κάτω από τα Λεοστάρια πολλά «κάζια» και τα κατέβαζαν στη θέση «Μαγουδού». Τα τοποθετούσαν σε εκατό σωρούς.

Δείτε στον σύνδεσμο που ακολουθεί τη θέση της εκκλησίας Μαντζάντων στην Κρώμνη:

Η Μεταμόρφωση της Κρώμνης σε βίντεο του Παναγιώτη Πουλτίδη

Αφιέρωμα στη σημερινή γιορτή

Άρθρο μας στη Wikipedia για τον εθνομάρτυρα Αλέξανδρο Ακριτίδη

Δημοσιεύσαμε σήμερα στην Βικιπαίδεια άρθρο για τον εθνομάρτυρα του Πόντου Αλέξανδρο Ακριτίδη, καταγόμενο από το Λυκάστ της Κρώμνης. Το άρθρο είναι περιληπτικό και χωρίς φωτογραφία, λόγω της πολιτικής της Βικιπαίδειας στο θέμα της πνευματικής ιδιοκτησίας. Όποιος θέλει και μπορεί ας αναρτήσει στο άρθρο τη φωτογραφία του.
Το άρθρο είναι δημοσιευμένο στη διεύθυνση:

https://el.wikipedia.org/wiki/Αλέξανδρος_Ακριτίδης

Άρθρο μας στη Wikipedia για την μητρόπολη Χαλδίας.

Χάρτης της μητρόπολης Χαλδίας που δεν περιλαμβάνει την Κερασούντα ούτε τους οικισμούς μεταλλωρύχων της Μικράς Ασίας

Αναρτήσαμε σήμερα στην ελληνική βικιπαίδεια άρθρο μας για την Μητρόπολη Χαλδίας, την εκκλησιαστική περιφέρεια με έδρα την Αργυρούπολη, που περιλάμβανε και την Κρώμνη:

https://el.wikipedia.org/wiki/Μητρόπολη_Χαλδίας

(Αν επιλέξετε τον παραπάνω σύνδεσμο ή τους χάρτες ανοίγετε την βικιπαίδεια στο σχετικό άρθρο)

Οι περιοχές του χάρτη (μεταλλεία) που εξακτινώνονται από την περιοχή της Αργυρούπολης ανήκαν στην μητρόπολη Χαλδίας

Το πανηγύρι του Προφήτη Ηλία στη Μόχωρα της Κρώμνης. Από τον Μιχ. Μεταλλείδη

1. Το Κρενίν στα δυτικά της Μόχωρας
2. Τη Καβαζίτα στα ανατολικά         
3. Πιθανή θέση του ναού του Αη-Λιά
4. Τα Κλιβένια, παρχάρι της Μόχωρας

Στα Ποντιακά Φύλλα, τεύχος 28-29 του 1938 υπάρχει άρθρο του Μιχάλη Μεταλλείδη για τον Αη-Λια της Μόχωρας. Όμορφη και νοσταλγική περιγραφή από κάποιον που έζησε στα μέρη εκείνα.

Η περιοχή της Μόχωρας στον χάρτη

https://earth.google.com/web/@40.55261686,39.61366129,2113.68332333a,2934.60244645d,35y,0h,60t,0r/data=CgAoAg