Το Λυκάστ της Κρώμνης σήμερα (φωτογραφίες του Ismaylov Tebessum)

 Σύγχρονες φωτογραφίες με λεπτομέρειες από τα τοπία και τις εκκλησίες του Λυκάστ. Οι φωτογραφίες προέρχονται από δημοσίευση στο facebook του φίλου της σελίδας μας Ismayılov Tebessüm. Στον γράφοντα προξενούν ιδιαίτερη συγκίνηση οι λεπτομέρειες των δύο ναών του χωριού, γιατί εκεί κάποτε λειτουργούσε ως ιερέας ο προπάππος μου εκ μητρός π. Αδάμ Ακριτίδης.

Ερειπωμένα σπίτια του Λυκάστ. Απέναντι στο βάθος το χωριό Παρτίν

Κάτω χαμηλά "τη Κρωμί το ποτάμ". Απέναντι ο ανήφορος για το Παρτίν

Το ίδιο με την προηγούμενη

Εδώ υπήρχε κάποτε η Βαρενού

Η Βαρενού

Ο πρόσφατα χαραγμένος ανηφορικός χωματόδρομος που οδηγεί στο Λυκάστ

Η εκκλησία του Αγίου Χριστοφόρου στο Λυκάστ

Το ίδιο

Το ίδιο

Το ιερό βήμα του Αγίου Χριστοφόρου

Το ίδιο

Η εκκλησία του Αγίου Θεοδώρου

Το ίδιο

Το ίδιο

               Ακολουθούν λεπτομέρειες από το εσωτερικό του Αγίου Χριστοφόρου

Κειμήλια της οικογένειας του εθνομάρτυρα Ματθαίου Κωφίδη

Μιλάει στην κάμερα ο εγγονός του Ματθαίου, Γεώργιος Κωφίδης.

[22 ΚΕΙΜΗΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ 1922: #10(TV100-01/12/22)]

Ο ναός του Αγίου Θεοδώρου στο Λυκάστ της Κρώμνης

 Στο Λυκάστ της Κρώμνης εκτός από την κεντρική εκκλησία του Αγίου Χριστοφόρου υπάρχει και μια δεύτερη στο όνομα του Αγίου Θεοδώρου (από τους πιο δημοφιλείς αγίους της Κρώμνης). Είναι χτισμένη στην ανατολική πλαγιά του χωριού πάνω σε απόκρημνο βράχο και τη βλέπουμε στις φωτογραφίες που μας έστειλε ο φίλος Ramazan Nas.

Ο κρωμέτες Χρήστος Παπαδόπουλος από το Ανατολικό Πτολεμαΐδας τραγουδάει για την πατρίδα του

 Ο φίλος Παναγιώτης Μωυσιάδης , ερευνητής με σπουδαίο αρχείο, αφιέρωσε μια ανάρτησή του στον κρωμέτε Χρήστο Παπαδόπουλο, που σε προχωρημένη ηλικία θυμόταν ακόμη και τραγουδούσε την αγαπημένη του πατρίδα. Ο Χρήστος Παπαδόπουλος ήταν γιος του δάσκαλου του Λυκάστ Σπύρου Παπαδόπουλου, που στην αετοφωλιά αυτή της Κρώμνης περιέθαλψε τους σανταίους αντάρτες του καπετάν Ευκλείδη τον χειμώνα του 1923.

Το βίντεο αναρτήθηκε στο Youtube στον σύνδεσμο: https://www.youtube.com/watch?v=hk5nLJxak8Y

1η Φεβρουαρίου 1924, η Έξοδος των Κρωμναίων από την πατρογονική γη

Σαν σήμερα, πριν από 96 χρόνια, 1η Φεβρουαρίου 1924, οι τελευταίοι κάτοικοι της Κρώμνης άφησαν τα πατρογονικά τους χώματα για να έρθουν στην Ελλάδα. Η Συνθήκη της Ανταλλαγής εφαρμόστηκε γι' αυτούς την πιο σκληρή εποχή του χρόνου.
Ο τόπος τους, τα σπίτια τους, οι εκκλησιές τους έμειναν έρημα κι ο αδυσώπητος χρόνος τα αποτελειώνει. Στη φωτογραφία το σπίτι του δάσκαλου Σπύρου Παπαδόπουλου (παππού του γράφοντος) στο Λυκάστ της Κρώμνης.

21 Σεπτεμβρίου 1921. Μέρα μνήμης για τις εκτελέσεις των Ποντίων εθνομαρτύρων στην Αμάσεια.

Αλέξανδρος Ακριτίδης                  Ματθαίος Κωφίδης

8/21 Σεπτεμβρίου 1921 εκτελούνται στην Αμάσεια δεκάδες δραστήριοι Έλληνες Πόντιοι, καταδικασμένοι από τα λεγόμενα «δικαστήρια» Ανεξαρτησίας. Ανάμεσά τους και δυο προσωπικότητες με καταγωγή από το Λυκάστ’ της Κρώμνης, ο βουλευτής Ματθαίος Κωφίδης και ο επιχειρηματίας Αλέξανδρος Ακριτίδης.

Η βουλευτική ταυτότητα του Ματθαίου Κωφίδη

Ο Ματθαίος Κωφίδης γεννήθηκε στο Λυκάστ της Κρώμνης στις 22 Μαρτίου 1855. Εργάστηκε ως υπάλληλος του Μονοπωλίου Καπνού και διετέλεσε βουλευτής Τραπεζούντας στην οθωμανική βουλή και στις τρεις βουλευτικές περιόδους των αρχών του 20ού αιώνα (1908-1912, 1912-1914 και 1914-1918). Το 1921 το «Ειδικό Δικαστήριο της Ανεξαρτησίας», που ελεγχόταν από τους κεμαλικούς, τον καταδίκασε σε θάνατο δι’ απαγχονισμού μαζί με άλλες σημαίνουσες προσωπικότητες του Πόντου με την κατηγορία της συνεργασίας στην κίνηση ανεξαρτησίας του Πόντου. Η ποινή εκτελέστηκε στην Αμάσεια. Τρία χρόνια μετά, ο γιος του Γεώργιος, εξαιτίας των ταλαιπωριών της εξορίας στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας, πέθανε από φυματίωση στην Καλαμαριά.

Αλέξανδρος Ακριτίδης

Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης (1864;-1921) υπήρξε Έλληνας επιχειρηματίας της Τραπεζούντας και ένας από τους προύχοντες του Πόντου που εκτελέστηκε με απόφαση του κεμαλικού δικαστηρίου της Αμάσειας.

Ο πατέρας του, Γεώργιος Ακριτίδης, γεννημένος στο Λυκάστ της Κρώμνης διέπρεψε ως επιχειρηματίας και ευεργέτης της ελληνικής κοινότητας της Τραπεζούντας. Συγγενής του ήταν και ο ιδρυτής του Ακρίτειου Νοσοκομείου της Τραπεζούντας Παναγιώτης Ακρίτας από το Λυκάστ και αυτός.

Κατά τη διάρκεια του Α’ παγκοσμίου πολέμου λειτούργησε στην Τραπεζούντα Επιτροπή προσφύγων προκειμένου να επουλώσει τις πληγές που δημιούργησε ο πόλεμος στον ελληνικό χριστιανικό πληθυσμό της πόλης. Σ’ αυτήν την Επιτροπή, που πρόεδρός της ήταν ο βουλευτής του Οθωμανικού κοινοβουλίου Ματθαίος Κωφίδης, ήταν δραστήριο μέλος και ο Αλέξανδρος Ακριτίδης. Αυτή η Επιτροπή το 1920 διευρύνθηκε και μετονομάσθηκε Κεντρική Επιτροπή Περιθάλψεως Πόντου. Από τους κεμαλικούς, όμως, θεωρήθηκε επαναστατική οργάνωση και συσχετίστηκε με το αίτημα ανεξαρτησίας του Πόντου. Οι πρωτεργάτες της Επιτροπής, δραστήρια στελέχη της ελληνικής κοινότητας, συνελήφθηκαν το 1921 και οδηγήθηκαν στο Δικαστήριο Ανεξαρτησίας της Αμάσειας, καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν με απαγχονισμό τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους. Μέσα από τη φυλακή ο κατάδικος Αλέξανδρος Ακριτίδης έστειλε τρεις επιστολές στη σύζυγό του Κλειώ. Σ’ αυτές καταγράφει νουθεσίες και τις τελευταίες του επιθυμίες.

Ματθαίος Κωφίδης

Οι μικροί μαθητές στο Λυκάστ απάγγελλαν* προς τιμήν των εκτελεσμένων στίχους με τα ονόματά τους:

Δεν ήταν μόνο ο Τσάλιπας**, ήταν και ο Κωφίδης,

ήταν και ο Χατζηνοτάς και ο Καπετανίδης…
(* μαρτυρία Μαργ. Αλεξιάδου, αρχείο ΕΠΜ)
(**ψευδώνυμο του Αλ. Ακριτίδη)

Το Λυκάστ της Κρώμνης (βίντεο)

Με τη φωνή και τη λύρα του Γιώργου Στεφανίδη και φωτογραφίες διαδικτυακών φίλων από την περιοχή της Κρώμνης. "Εμέν Κρωμέτα λέγ'νε με κι εγώ Κρωμέτες 'κι είμαι, το σπίτι μ' σ' Ανατολικόν και Λυκαστέτες είμαι".

Χ΄΄Γεώργιος Ακριτίδης, πατέρας του εθνομάρτυρα Αλέξανδρου Ακριτίδη.

Χ''Γεώργιος Ακριτίδης

Εν Λυκάστι της ερατεινής και καλλιγόνου Κρώμνης γεννηθείς…

Γεννήθηκε στο Λυκάστ της Κρώμνης το 1838. Γονείς του ο Ιωάννης και η Βαρβάρα. Ο αδελφός του Κωνσταντίνος παρέμεινε στο χωριό ενώ ο ίδιος σε νεαρή ηλικία εγκαταστάθηκε στην Τραπεζούντα και απασχολήθηκε αρχικά με την οικοδομή και στη συνέχεια με το εμπόριο και την παραγωγή ποτών. Γρήγορα έγινε σημαντικός οικονομικός και κοινωνικός παράγοντας της πόλης. Διετέλεσε μέλος του δημαρχιακού συμβουλίου και της Δημογεροντίας.

Το Φροντιστήριο Τραπεζούντας αριστερά

Συνεισέφερε οικονομικά αλλά κυρίως με την προσωπική του συμμετοχή στην ανοικοδόμηση του Φροντιστηρίου. Με τη δική του συνδρομή η ελληνική κοινότητα της Τραπεζούντας απέκτησε το δικό της νεκροταφείο.

Το χριστιανικό νεκροταφείο Τραπεζούντας

Προσέφερε τις υπηρεσίες του στην ενορία του Αγίου Γεωργίου Τσαρτακλή (ανήγειρε κωδωνοστάσιο, επιδιόρθωσε τον γυναικωνίτη και το εικονοστάσιο, επιμελήθηκε τον διάκοσμο του ναού).

Ο Γεώργιος Ακριτίδης στα Ιεροσόλυμα

Συνέδραμε στη λειτουργία πολλών φιλανθρωπικών και εκπαιδευτικών σωματείων και συλλόγων. Και ανακηρύχτηκε Μέγας Ευεργέτης των σχολείων της ελληνικής κοινότητας.

Η οικογένεια Ακριτίδη στα 1910. Στη μέση ο Γεώργιος

Η οικογένεια Ακριτίδη βοήθησε στην ανέγερση και συντήρηση της εκκλησίας και του σχολείου στο πατρογονικό της χωριό το Λυκάστ.

Η εκκλησία του Αγίου Χριστοφόρου στο Λυκάστ

Ανιψιός του Γεωργίου ήταν ο ιερέας του Λυκάστ, π. Αδάμ Ακριτίδης, πατέρας του δάσκαλου του χωριού Σπύρου Παπαδόπουλου, παππού εκ μητρός του γράφοντος.

Ο Χ΄΄Γεώργιος με τη σύζυγό του Ανατολή απέκτησε τέσσερις γιους, τον Αλέξανδρο, τον Ισαάκ, τον Ιωάννη και τον Αριστείδη. Πέθανε τον Ιανουάριο του 1911 στην Τραπεζούντα.

Ο μεγάλος του γιος Αλέξανδρος. Εκτελέστηκε στην Αμάσεια το 1921

Άρθρο μας στη Βικιπαίδεια για τον Αλέξανδρο Ακριτίδη:

https://el.wikipedia.org/wiki/Αλέξανδρος-Ακριτίδης

Άρθρο μας στη βικιπαίδεια για την πατρίδα της οικογένειας Ακριτίδη, το Λυκάστ:

https://el.wikipedia.org/wiki/Λυκάστ

Η εφημερίδα Φάρος της Ανατολής για τον Γεώργιο Ακριτίδη

Ο επικήδειος για τον Γ. Ακριτίδη στην ίδια εφημερίδα

Οι πληροφορίες και οι φωτογραφίες είναι από το βιβλίο της δισέγγονης του Αλέξανδρου Ακριτίδη, Παρ.Παπαδοπούλου-Συμεωνίδου, Τραπεζούς 1921: το ανέσπερο έτος, Θεσσαλονίκη 2015.
Η κ. Παρύσατις Παπαδοπούλου-Συμεωνίδου είναι ομότιμη καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ.
Οι εφημερίδες είναι από την ψηφιακή βιβλιοθήκη της ΕΠΜ

Με την ευκαιρία μιας εκδήλωσης

Την Τετάρτη 12 Ιουνίου στον πολυχώρο Ιανός ο Γιάννης Καλπούζος παρουσίασε την επετειακή έκδοση του μυθιστορήματός του «σέρρα η ψυχή του Πόντου». Το χορευτικό του συλλόγου Αργοναύτες –Κομνηνοί χόρεψε τον χορό σέρρα και αποθεώθηκε. Οι ηθοποιοί Τάσος Νούσιας και Βέρα Κρούσκα διάβασαν αποσπάσματα από το βιβλίο και οι μουσικοί Ηλίας Υφαντίδης και Χρήστος Τσιαμούλης  πλαισίωσαν μουσικά την όλη εκδήλωση με τα τραγούδια τους.  Ο συγγραφέας, μεταξύ άλλων, έκανε τιμητική αναφορά στον παππού του γράφοντος, Σπύρο Παπαδόπουλο, δάσκαλο στην Κρώμνη, τον οποίο χρησιμοποίησε σαν πρόσωπο του έργου του.

 Ο ρόλος του Σπύρου ήταν παρεμφερής με την πραγματική του δράση στα δύσκολα χρόνια πριν τον Ξεριζωμό. Η περίθαλψη εκ μέρους του των Σανταίων ανταρτών του καπετάν Ευκλείδη στο δυσπρόσιτο Λυκάστ, τον χειμώνα του 1923-24, του έδωσε έναν ανάλογο ρόλο στο βιβλίο. Ήταν αυτός που πρόσφερε καταφύγιο στην ομάδα του καπετάν Νικηφόρου, αδελφού του κεντρικού ήρωα Γαληνού Φιλωνίδη στους ίδιους χώρους. Αλλά και η επιλογή της Κρώμνης ως γενέτειρας του Γαληνού ήταν εξίσου τιμητική. Ακόμη περισσότερο που στο χοροστάσι του Σεϊχάντων της Κρώμνης, κοντά στον ναό της Μεταμόρφωσης, έλαβε χώρα ο πυρρίχιος χορός σέρρα, που θριαμβευτικά περιγράφεται  από τον συγγραφέα και έδωσε και τον τίτλο στο μυθιστόρημα.

Το βιβλίο αυτό αποτέλεσε και την αφορμή για τη γνωριμία μου με τον συγγραφέα (που μας έδωσε μέχρι τώρα εξαιρετικά έργα : «Ιμαρέτ», «Σάος-Παντομίμα Φαντασμάτων», «Άγιοι και δαίμονες-Εις ταν Πόλιν», «Ουρανόπετρα-Η δωδέκατη γενιά», «Ό,τι αγαπώ είναι δικό σου» και πρόσφατα "Γινάτι - Ο σοφός της λίμνης"). Ο Στάθης Ταξίδης, που επιμελείται το ιστορικό ποντιακό περιοδικό Ποντιακή Εστία, στην παρουσίαση του «σέρρα» στο περιοδικό επισήμανε, μεταξύ άλλων, την αναφορά στον Σπύρο και μετά από αυτό έγινε η προσέγγιση και η γνωριμία μου με τον συγγραφέα.

Ολόκληρο το κείμενο εδώ

Ακολούθησε η παρουσίαση του βιβλίου στην Πτολεμαΐδα όπου απόσπασμα διάβασε και η τρισέγγονη του Σπύρου Καλλιόπη Αβραμίδου.

Ολόκληρη η εκδήλωση στον Ιανό στο παρακάτω βίντεο

Οι αναρτήσεις μας στη Wikipedia

Οι 15 υπερσύνδεσμοι που ακολουθούν είναι οι κατά καιρούς δημοσιεύσεις μας στη Βικιπαίδεια με θέματα σχετικά με οικισμούς, θεσμούς και πρόσωπα της Χαλδίας του Πόντου. Εξαίρεση αποτελεί το Κόλντερε, χωριό της Μαγνησίας Μικράς Ασίας, γενέτειρα του πατέρα μου. Εκτός από αυτά κάναμε παρεμβάσεις και διορθώσεις σε μερικές άλλες αναρτήσεις με την ίδια θεματολογία.

(Επιλέξτε τους συνδέσμους ή τις εικόνες για να βρείτε τις αναρτήσεις στη Βικιπαίδεια)

https://el.wikipedia.org/wiki/Κρώμνη_Πόντου

Κρώμνη

https://el.wikipedia.org/wiki/Σταυρίν_Πόντου

Σταυρίν

https://el.wikipedia.org/wiki/Μούζενα

Λωρία Μούζενας

https://el.wikipedia.org/wiki/Ίμερα_Πόντου

Ίμερα

https://el.wikipedia.org/wiki/Λυκάστ

Λυκάστ'

https://el.wikipedia.org/wiki/Παρτίν

Παρτίν

https://el.wikipedia.org/wiki/Βαρενού

Βαρενού

https://el.wikipedia.org/wiki/Φροντιστήριο_Αργυρούπολης_Πόντου

Φροντιστήριο Αργυρούπολης

https://el.wikipedia.org/wiki/Χαλδία

Χαλδία

https://el.wikipedia.org/wiki/Μητρόπολη_Χαλδίας

Μητρόπολη Χαλδίας

https://el.wikipedia.org/wiki/Μητροπολίτης_Χαλδίας_Γερβάσιος_Σουμελίδης

Χαλδίας Γερβάσιος Σουμελίδης

https://el.wikipedia.org/wiki/Γερβάσιος_Σουμελίδης

Γρεβενών Γερβάσιος Σουμελίδης

https://el.wikipedia.org/wiki/Αλέξανδρος_Ακριτίδης

Αλέξανδρος Ακριτίδης

https://el.wikipedia.org/wiki/Σπύρος_Παπαδόπουλος_(δάσκαλος)

Σπύρος Παπαδόπουλος (δάσκαλος στην Κρώμνη)

https://el.wikipedia.org/wiki/Κόλντερε

Κόλντερε Μαγνησίας Μικράς Ασίας