ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ ΒΗΘΛΕΕΜ. Αφήγηση μιας Κρωμναίας από το http://panagiasoumelathermis.gr/

http://panagiasoumelathermis.gr/?page_id=29

ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ ΒΗΘΛΕΕΜ

Στις 27 Οκτωβρίου 2001 παρέα με το Στέλιο τον Κυριακίδη «αναστορούμε τα παλαιά» ακούγοντας την αφήγηση της μητέρας του, Βηθλεέμ Κυριακίδου .

“Εγεννέθα σην Κρώμνην του Πόντου σα 1916. Ο πατέρα μ’, ο Στυλιανόν Σιδηρόπουλος, έτον ασό Νανάκ και η μάνα μ’ ,η Σοφία, ασό χωρίον τοι Σαράντων. Εμέν εγέννεσεν σην Κρώμνην γιατί εκεί έστειλεν εμάς ο πατέρα μ’ να χειμάζουμε εξ αιτίας του Ρωσοτουρκικού πολέμου. Ατός εφογώθεν θα βομβαρδίζνε και είπεν τη μάνα μ’ να κάθεται σην Κρώμνην .« Εγώ θα σταχύζ’ σας» . Σα 1916 έρθαν σην Τραπεζούνταν δύο πλοία: το ΒΕΛΟΣ και το ΙΕΡΑΞ. Όταν ο Τούρκικον στρατόν οπισθοχώρανε η μάνα μ’ εκαράκωσεν τα πόρτας και τα παράθυρα για να θαρρούν ότι έτον εύκαιρον τα’ οσπίτ’. Οι Ρώσοι όταν εσέβαν απές έσαν πεινασμέν’. Επήραν τα ψωμία μερ είχεν ζουμωμένα η μάνα μ’. Επεκεί ατέ επήρεν εμάς κι επήγαμε σην μαχαλάν Κεμέρ-Καγιά τη Τραπεζούντας. Έσαν και άλλα μιλέτε με τ’ εμάς . Ατότε, όταν έφυαν τα πλοία ,επήραν τον πατέρα μ’ σο Ερζερούμ, εξορίαν. Εκεί εκάτσεν έναν χρόνον.

Σην Τραπεζούνταν εκάτσαμε ως σα Φώτα, σα 1923. Το τελευταίον πλοίον μερ έφυεν ασήν Τραπεζούνταν ,έναν Αυστριακόν, είχεν κι εμάς απάν. Εμάς επήρεν κι επήεν σο λιμάν’ ο διευθυντής τη αστυνομίας. Τηδέν ’κι επείραξαν ασά πράγματά εμουν. Η μάνα μ’ εποίκεν έναν ζωνάρ’ με τα λίρας κι εζώστε σα μέσα τς. Εσέγκεν τα χρυσαφικά απές σ’ έναν σκευόπον ,έλυσεν βούτορον κι ετσίλαξεν ατά. Αλλά κι ο πατέρα μ’ εποίκεν σην καρήν ατ’ σκουλαρίκε μερ επίαναν εβδομήντα χρυσά λίρας.

Έρθαμε σον Πειραιάν. Ήθελαν να παίρνε και πάνε εμάς σην καραντίναν . Όταν επεράναμε ασόν Αι Γιώργην μερ έσαν οι πρόσφυγες σην καραντίναν ελάϊζαν τα μαντήλε κι ερώταναν για τ’ εκεινέτερων τ’ ανθρώπ’ς. Έρθεν ένας γιατρός κι ένας ακόλουθος με την βάρκαν απάν σο πλοίον κι εξέτασεν όλτς. Είχαμε έναν κορτσόπον άρρωστον κι έκρυψαμε ατό . Επεκεί εσέγκαν εμάς σα μαούνας και εκατήβασαν εμάς σον Πειραιάν. Σήτε επαίναμε ορισμέν’ είχαν μουσικά όργανα κι έπαιζαν τον Εθνικόν Ύμνον. Ελέπουμε το πλοίον «Αβέρωφ». Ερχίνεσαν οι ναύτες να τραγουδούν «για δες ο Αβέρωφ πως βροντά ,τη θάλασσα πως σχίζει ,τα Δαρδανέλλια τα στενά τα κάστρα βομβαρδίζει». Ατότε ασόν Αβέρωφ έσυραν κανονιάς. Όσταν εκατήβαμε ασήν μαούναν έξαμε να υβρίζνε άσκημα. Η μάνα μ’ εφογώθεν κι ερώτεσεν τον πατέρα μ’ αν έρθαμε σην Ελλάδαν ,γιατί ύβριζαν κι άλλο άσκημα ασοί Τούρκ’ς. Εράεψεν ο πατέρα μ’ να ευρήκ’ ξενοδοχείον αλλά ’κι εύρεν . Σο λιμεναρχείον ,σο Τελωνείον αφκά σ’ έναν μπαλκόν εδέασαμε την βραδήν.

Έμνεσε πέντε αδέρφε. Ο Δαμιανόν, η Ελισσάβετ ,ο Γιάννες, ο Λευτέρτς κι εγώ. Τον Δαμιανόν έστειλεν ο πατέρα μ’ κι άλλο εμπροστά σην Ελλάδαν για να μην παίρν’ ατόν σον στρατόν οι Τούρκ’. Ατός εδέβασεν σην εφημερίδαν ότι έρθεν πλοίον ασόν Πόντον κι έρθεν εύρεν εμάς. Το πρωί έφυγαμε κι επήγαμε σην Καλλιθέαν ,σην Αθήναν. Εγόρασαμε έναν οσπίτι χτισμένον από κερπίτσε και απ’ επάν είχεν πισσόχαρτον ,από Αυληαννίτες μερ εθέλναν να έφευαν. Είχεν απές πεγάδ’.Επλήρωσαμε 10.000 παγκανώτας.

Τρία χρόνε ο πατέρα μ’ ’κι εδούλευεν κι έτρωγαμε ασά έτοιμα. Επεκεί τα παιδία έμαθαν τέχνην. Ο τρανόν έντον μαραγκός. Η Καλλιθέα έτον σκοπευτήριον ,πρώην στρατόπεδον. Είχεν έναν ντουβάρ για σκοπευτήριον. Ατό εποίκαν επέκει σχολείον. Έναν γυμνάσιον και δύο δημοτικά.Όλα τα μωρά έμνεσε Ποντιόπουλα. Η δεσκάλτσα της ωδικής έμαθεν εμάς ατό το ποίημα: «Μες στην καρδιά που ανθίζανε λουλούδια χίλια τόσα, τόσες γλυκές ενθύμησες που δεν τις λέει η γλώσσα , απ’ όλες πιο καλύτερη κι απ’ όλες πιο μεγάλη, μια ξεπετάει ολόδροση ,του Πόντου τ’ ακρογιάλι. Πόντος πατρίδα μου γλυκιά, χαριτωμένη χώρα, για να σε βγάλω από το νου , ποτέ δε θα ’ρθει η ώρα. Σαν άστρο γλυκοφώτιστο θα λάμπεις στην ψυχή μου ,θα λάμπεις στην καρδιά μου, παρηγοριά στη θλίψη μου και ελπίδα στη χαρά μου».

Μίαν εδέκαν εμάς κακάον και μίαν κουβέρτας ,αλλά δεν κι επήραμε. Η μάνα μ’ είχεν αδέρφε και αδερφάδας αλλά όλοι ’τουν έρθαν αδά σην Μακεδονίαν. Κανάν ’κι είχαμε με τ’ εμάς.

Τ’ οσπίτ’ εμουν έτον διώροφο με εσωτερικόν σκάλαν .Απάν είχεν τη σάλαν μερ εκοιμούμεσε όλα τα παιδία μαζί απάν σα τουσέκια. Αμόν τα’ έρχουντον κανάς μουσαφίρτς ,ο πατέρα μ’ αμάν ετέρνεν εμάς τέρσε. Εμείς έφευαμ’ κι επέναμε σην σάλαν για να καλατσεύνε ελεύθερα. Το κεπίν ατ’ έτον όλο τσιτσέκια. Είχεν και συντριβάν. Ατό είχαμα νοικιασμένον. Θυμούμαι έρχουντον κι ο Καπετανίδης, μερ εβγάλνεν την εφημερίδαν. Επειδή έμνε μικρέσα εμέν άφηναν . Έρχουντον ο ποπάς,ο Λαμψίδης μερ έτον μουχτάρτς,ο Σουλτανίδης ο φαρμακοποιόν, κ.ά. Ατός ο ποπάς είπεν εμέν έναν ιστορίαν.

Έτον παραπαίδ’ σ’ έναν μαγαζίν, τοι ταή ατ’, ση Ρωσίαν. Έρθεν ένας Εβραίος κι εψαλάφεσεν παντόφλας. Αμά τα παντόφλας είπεν τον ταήν ατ’ να παίρ’ και πάει με τ’ εκείνον ο παιδάς. Όταν επήγαν σο σπίτ’ επίασαν ατόν και εκλείδωσαν απές σ’ έναν δωμάτιον . Εφάζναν ατόν και εκαλάτσευαν με το καλόν. Εφόρτσαν ατόν με μεταξωτά λόματα. Απές όμως σο γιλέκον ατ’ είχεν έναν μολυβόπον.Τον καιρόν εκείνον οι πατεράδες εμούν εφοβέριζαν εμάς με τοι Εβραίοιτς. Ότι τάχα πίνε το αίμαν τ’ ανθρωπί. Ο παιδάς εφογώθεν πολλά. Ψαλάφεσεν να πάνε παίρν’ ατόν έναν ζευγάρ’ παντόφλας. Όταν έγκαν ατά, είπεν ατοίντς ότι είναι μικρά και πρέπει να πάνε αλλάζν’ατά. Επρόλαβεν και έγραψεν απές σα παντόφλας μερ έχνε ατόν φυλακισμένον. Ο ταής ατ’ άμον τ’ εδέβασεν ντο έγραψεν ,τιδέν κι είπεν τον Εβραίον. Αμόν ντ’ έφυεν ατός επήρεν την αστυνομίαν κι επήγαν εχουτάρεψαν τον παιδάν. Ο παιδάς όμως εποίκεν τάμαν σον Αϊ Γιώργην ό,τι άμα χουταρεύν’ ατόν, θα ίνεται ποπάς και έντον.

Τα χρυσοχοεία έσαν σην σειράν σ’έναν αγοράν κι εθαρρώ έλεγαν ατό Αραστάρ. Είχεν μαγαζία με κεμπάπ και λαβάσια και επαίρνεν ο κόσμον κι έτρωεν. Κάθε δεκαπέντε ημέρας η μάνα μ’ επαίρνε κι επαίνεν εμάς σα λουτρά. Είχαμε τα μπουρνούζε και σηφτέν έλουζεν εμάς. Εβάλναν εμάς επεκεί σ’ έναν δωμάτιον ως να λούσκουνταν και οι τρανοί. Οι γαρήδες εφόρναν και τα σαρτσάφε. Επεκεί έτρωγαμε και ξερά φρούτα ως να φεύουμε. Η μάνα μ’ εμάρευεν πουσίγκε, μερ έτον ημσόν κριθάρ’και ημσόν κοκίν, καβουρδισμένον ολίγον κι αλέθν’ ατά. Βράζνε το νερόν με τ’ ολίγον άλας και σύρν απάν και ’ίνεται χυλός. Βάλν’ απάν σ’ έναν σκεύος και σα μέσα ανοίγνε έναν τρυπίν και σύρνε καμένο βούτορον χτηνί. Αν ’κι έ’εις βούτορον βάλτ’ς ξύγαλαν.

Την πρώτη μέρα του Πάσχα οι αγούρ’ έβγοναν ασ’ οσπίτε κι εποίναν Χριστός Ανέστη χωρίς τα καρήδας. Την Παρασκευήν τη Διακαινησίμου επαίναμε όλ’ μαζί σο Ποζ Τεπέ κι έπαιζαν τα κεμετζέδες κι εχόρευαν. Τα Χριστούγεννα ο πατέρα μ’ όταν έρχουντον ασό χρυσοχοείον καπνισμένος, γιατί τα χρυσαφικά εποίνα ατά με το φυσερόν, κι η μάνα μ’ εβάλνεν νερόν για να πλύσκετε, εβάλνε εμάς σην σειράν κι έψαλαμε τα κάλαντα: «Καλήν εσπέρα άρχοντες….Χιλιάδες δεκατέσσερα σφάζουν σε μιαν ημέρα,θρήνον κλαυθμόν κι οδυρμόν είχε κάθεν μητέρα κι επλήρώθει το ρηθέν προφήτου Ιερεμίου. Ραχήλ τα τέκνα κράζει …». Εδίνεν εμάς απ’ έναν λίραν τον καθέναν.

Την Πρωτοχρονιάν έκοφταμε έναν κλαδίν από ελαίαν.’κι έτρωγαμε πολλά φαϊν γιατί θα έτρωγαμε ξερά φρούτα,χουρμάδας,σύκα ,καρύδε ,φυστίκε,βασιλόπιταν. Το κλαδίν ατό έλεγαν Καλαντοκούρ’. Μ’ έναν μαχαίρ’ ένοιγαν την άκραν τοι φουντουκί, τοι καρυδί κι εβάλναν το φύλλον τ’ ελαίας απές. Εποίναν ατό αμόν Χριστουγεννιάτικο δέντρον κι εκρέμαναν σην καντήλαν.

Τα Φώτα ο κάθε μαχαλάς είχεν παιδία και όταν ο ποπάς εσύρνεν το Σταυρόν σην θάλασσα ,έρουζαν απές κι επίαναν ατό. Όποιος επίανεν ατό επροσκύνανεν κι εδίνενα σον ποπάν. Επεκεί εβάλναν ατο σ’ ένα δίσκον απές σα τσιτσέκια κι ελάσκουνταν την μαχαλάν οσπίτ’-οσπίτ’. Ατοίν επροσκύναναν κι εσύρναν απές παράδας.

Σα 24 τοι Χορτοθέρ’ εποίναμε τον «κλήδωνα». Έναν πρωτοκόριτσον επαίρνεν νερό από σαράντα κύματα ,χωρίς να καλατσεύ’,ή από εφτά πηγάδε, απές σ’έναν κουκούμ’. Εσύρναμε τα κορίτσε απές έναν σκουλαρίκ’,παραμάναν, δαχτυλίδ’. Έναν προσωπικόν αντικείμενον και ετσίλαζαν ατό με τ’ έναν κόκκινον πανίν .Έδεναν ατό κι εβάλναν αφκά απ’ έναν κόκκινον τραντάφυλλον. Το πρωί εσερεύκουνταν τα κορτσόπα, εβάλναν έναν κουτσίν ,ετσίλαζαν ατέν με τ’ έναν πέπλον. Εβάλνεν το χέρ’ απές , εσύρνεν έναν αντικείμενον κι έλεγαν στιχάκια . « Βρυσούλα πεντακάνουλη ,νερό μου κρυσταλλένιο , αγγελικό μου πρόσωπο ,γιατί είσαι πικραμένο»; Ίντονος κουτσής έτον το αντικείμενον έτον και το στιχάκι .

Οι Τουρκάλες έρχουσαν σ’ οσπίτ’ εμουν κι εκάθουνταν με την μάνα μ’. Εβγάλναν μάλιστα και τον φερετσέν ατουν κι έλεγαν «εμείς αδέρφε είμεσε».

Επήγα νηπιαγωγείον σο Φροντιστήριον τη Τραπεζούντας. Θυμούμαι τα πλακάκια, μερ εκατήβενα τα σκάλας και το καλαθόπον μερ εδίνε ’με η μάνα μ’. Αλλά επήγα ολίγον καιρόν γιατί έκλεισαν ατό οι Τούρκ’. Ατότε έστειλαν εμέ σ’είναν δεσκάλαν εντάμαν μ’ έναν κορτόπον .Εγώ αμάν εμάθανα ατα. Ας λέγω σε έναν ποίημαν μερ έμαθα: « Είμαι μικρός στ’ ανάστημα ,μικρός στην ηλικία, τις κούκλες δεν τις αγαπώ ,τα τόπια δεν τα θέλω. Γράμματα θέλω, γράμματα, βιβλία και σχολεία. Αυτά υποστηρίζουνε πατρίδα και θρησκεία».Θυμούμαι έλεεν ο πατέρα μ’ ό,τι η γυμναστική μερ εποίναν έτον στρατιωτικόν κι ετραγούδναν: «ω λυγερόν και κοφτερόν σπαθί μου και συ τουφέκι φλογερόν πουλί μου, εσείς τους Τούρκους σφάξατε ,τους τύρρανους εσπαράξατε ,να ζήσει η πατρίς μου» και το « μαύρη είν’ η νύχτα στα βουνά».

Τα εγκλεσίας εμουν έσαν ελεύθερα . Έρχουσαν και Τούρκ’ και εκάθουσαν σουμά σο παγκάρ, το Τρανόν την Εβδομάδαν. Σ’ οσπίτ’ απές εκαλάτσευαμε Κρωμέτκα ποντιακά. Ο πατέρα μ’κι η μάνα μ’ πάντα έλεγαν θα κλώσκουμεσ’ οπίσ’.

Σα 1937 επαντρεύτα τον Γιώργον τον Κυριακίδη μερ έτον γεννημένος σα 1891 . Ο πεθερό μ’ έτον ασό Τεμερτσίκιοϊ τη Μούζενας κι έρθεν ασήν Ρωσίαν. Σηφτέν εποίεν σην Αριδαίαν ,εύρεν την πεθερά μ’ κι επαντρεύτεν ατέν .Είχεν ασόν πρώτον γάμον τον Γιώρικαν 11 χρονών.

Έρθεν αδά κι εδέκαν ατ’ς χωράφε κι οικόπεδα. Όταν έρθα σην Θέρμην τα στράτας έσαν φαρδαία και τρανά. Κάθαν φοράν η κοινότητα έστρωνεν ατάς και αν ’κι είχες να πληρώτς φόρους εποίνες προσωπικόν εργασίαν. Άλλ’ εβάλναν λιθάρε σα στράτας κι άλλοι εκουβάλναν ατά με τ’ αραπάδας. Είχαμε φουρνίν σην στράταν μερ πάει σο Τριάδι. Αγόρασεν ατό όταν έρθαν αδά Ο πεθερό μ’ έτον έξυπνος άνθρωπος . Εκουβάλνεν ψωμίν σο στρατόπεδον τη αεροπορίας κι επεκεί σην Αμερικανικήν σχολήν όταν εχτίουτον. Όλα εποίναμε ατά με τα χέρε. Εζούμωναμε ,εκουβάλναμε ξύλα, επυρίφταμε. Εσκούμνεσε η ώρα δύο τη νύχταν για να ζουμώνουμε.”

Η κυρα Βηθλεέμ μας τραγούδησε κάποια τραγούδια με τη συνοδεία της λύρας του γυιού της Στυλιανού και μας απήγγειλε ορισμένα ποιήματα.

«Βούλγαρο κι ν’ απαντήσω θα του πάρω την ψυχή και το αίμα του θα πίνω όπως πίνω το κρασί.

Αναχάπαρα τα μεσάνυχτα , ατός ο άτιμον ο Ιταλόν, νώταν έστειλεν κι εφοβέρτσεν ’με με τον πρέσβην ατ’ τον παλαλόν.

-Δώσ’ αγλήγορα ίνταν θέλουμε και υπόγραψον αμάν για να μην παθάντ’ς.

-Νέπε είπα ατόν αμάν:ντο εθάρρεσες την Ελλάδα μου τ’ εσόν ο άπλυτον ο μουχτερόν ,πεσίν έτοιμον για τ’ αλοίματα τ’ γιοκσημ εύκαιρον αχερών;

Αμόν τ’ έστραψαν κι επαρλάεψαν τα σπαθία ’μουν τα τρομερά άλλτ’ς εσκότωσαν κι άλλτ’ς ετάσεψαν κι άλλτ’ς εκλαίντσαν αμόν μωρά.

Η μάνα μ’ έλεεν: «Ο ουρανός κι η θάλασσα, η γη κι όλα τα πάντα ,έλα πουλόπο μ’ με τ’ εμέν πασκί μ’ θα ζούμε πάντα»;

Όταν ο πατέρα μ’ εγάπανεν την μάνα μ’, έστειλεν γράμμαν «Πουλία για πέστε την εγάπη μ’, ατέ δεν κι νουνίζει; Ατέ συγκαίει το παλληκάρ’ κι η κάρδε τ’ καφουρίζει».

Η μάνα μ’ έγραψεν «εγώ αν είμαι σην Κρώμν’ και σα ψηλά ραχία ,χωρίς εσέν αν χαίρουμε ,χαράμ’ να έν’ σην υείαν μ’».

«Αναθεμά ατόν που ’κι ηξέρ’ αχ και πάει κατηγορά ’με και ’κι ηξέρ’ ασό τερτόπο μου αχ και να παρηγορά ’με».

«Η ξενιτέ κι ο θάνατον αχ τα δύο έναν είναι γιαρ. Και ν’ εγώ ατά εζύασα και ν’η ξενιτέ βαρύν έν’ γιαρ-γιαρ».

Ο Γεώργιος και η Βηθλεέμ Κυριακίδου απέκτησαν τη Σωτηρία το 1938 που παντρεύτηκε το Χαζαρίδη Παναγιώτη, το Γιάννη το 1941 που παντρεύτηκε την Κων/να Σένη και απέκτησαν το Γιώργο και το Βαγγέλη , το Στυλιανό που παντρεύτηκε την Αναστασία Χρυσοχόου και απέκτησαν το Γιώργο και τη Βηθλεέμ.