Γερβάσιος Σουμελίδης (1882-1943), μητροπολίτης Γρεβενών, ο από Σεβαστείας

75 χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος από τον θάνατο του μητροπολίτη Γρεβενών Γερβασίου Σουμελίδη, του από Σεβαστείας. Σε παλιότερη ανάρτησή μας είχαμε αναφερθεί στην προσωπικότητά του (http://kromni.blogspot.gr/2014/07/blog-post_30.html).
Επίσης γράψαμε και το σχετικό άρθρο στη βικιπαίδεια (https://el.wikipedia.org/wiki/Γερβάσιος_Σουμελίδης).
Από την εντωμεταξύ έρευνα προέκυψαν και νέα στοιχεία, γι’ αυτό και το καινούριο αφιέρωμα.

                                                                     ---

Ο Γερβάσιος (κατά κόσμον Ευριπίδης Σουμελίδης του Χαραλάμπους) γεννήθηκε το 1882 στη Βαρενού της Κρώμνης, στον ανατολικό Πόντο, που ανήκε στη Μητρόπολη Χαλδίας. Ήταν ανεψιός του μητροπολίτη Χαλδίας Γερβασίου Σουμελίδη και πρώτος εξάδελφος του παππού του γράφοντος, Σπύρου Παπαδόπουλου, δάσκαλου από το Λυκάστ’.

Ο Γερβάσιος ιεροδιάκονος

Σπούδασε στην Αργυρούπολη (Γκιουμούσχανε), την Καισάρεια και το 1906 αποφοίτησε από την Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Το 1911-12 ανέλαβε τη διεύθυνση της Ιερατικής σχολής Πρασάρεως. Εργάσθηκε ως δάσκαλος και ιερέας στην Κωνσταντινούπολη, Καισάρεια, Θράκη και το 1912 εξορίσθηκε για τη θρησκευτική και εθνική του δράση στη Σόφια.

Με τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων χειροτονήθηκε επίσκοπος Σεβαστείας. Στις 29 Δεκεμβρίου 1913 χειροτονήθηκε στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι Κωνσταντινουπόλεως τιτουλάριος Επίσκοπος Σεβαστείας, Βοηθός Επίσκοπος της Μητροπόλεως Νεοκαισαρείας. Τη χειροτονία τέλεσε ο Μητροπολίτης Νεοκαισαρείας Πολύκαρπος, συμπαραστατούμενος από τους Μητροπολίτες Αγκύρας Γερβάσιο και Χαλδίας Λαυρέντιο. Ανέλαβε τη διοίκηση του Παφλαγονικού (Δυτικού) τμήματος της Μητροπόλεως Νεοκαισαρείας. Το 1919 μετά την παραίτηση του Μητροπολίτη Κολωνείας Δωροθέου μετέβη ως Πατριαρχικός Έξαρχος στη Μητρόπολη Κολωνείας, με έδρα τη Νικόπολη Πόντου. 

http://users.sch.gr/markmarkou/1931_1959/1943/koim/gervasios_soumelides.htm

Η πρώτη φροντίδα του μητροπολίτου Γερβασίου ήταν να αποκαταστήσει, συντηρήσει και περιθάλψει το μέγα κύμα των προσφύγων. Συγκέντρωσε λοιπόν σωρεία δεμάτων ρουχισμού, τροφίμων, φαρμάκων και ζωοτροφών, που μοίρασε με αξιοθαύμαστο τρόπο στο χειμαζόμενο ποίμνιό του.

Ο Γερβάσιος, αριστερά, με τα αδέλφια του

Παράλληλα με τα χρήματα που συγκέντρωσε αποκατέστησε τα ερειπωμένα σπίτια της περιοχής του, που είχαν λεηλατηθεί και πυρποληθεί από τους Τούρκους και εγκατέστησε τους εξορίστους. Για την καλλιέργεια μάλιστα των χωραφιών χορήγησε σε κάθε τέσσερις οικογένειες
από ένα ζώο, ενισχύοντας ταυτόχρονα αυτές και με χρηματικά ποσά.

Ιδιαίτερη ήταν και η μέριμνά του για τα ορφανά, ιδρύοντας ορφανοτροφείο για την περίθαλψή τους. Το φιλανθρωπικό του έργο ανεκόπη βιαίως το 1922 με την επερχόμενη καταστροφή (http://www.xronos.gr/detail.php?ID=18050)
Τότε ανέπτυξε έντονη δράση για την ανακούφιση των διωκόμενων χριστιανών της επαρχίας του.  Στο κλίμα της διεκδίκησης των Ποντίων, που ήταν τότε στην κορύφωσή του, μπαίνει και ο ίδιος. Ως μητροπολίτης Νικοπόλεως και Κολωνίας γράφει (17 Ιαν. 1919) στον πρόεδρο του Συλλόγου "Ελεύθερος Πόντος" της Θεσσαλονίκης. "…Ολόκληρος ο Πόντος απ' άκρου εις άκρον πρόσφερε τα περισσότερα θύματα εις την νεοτουρκικήν θηριωδίαν. Ίσως, μόνος ο Πόντος εξ όλων των άλλων μερών προσέφερε τας περισσοτέρας μυριονέκρους θυσίας… Εστέ οι πρόμαχοι και υπερασπισταί των δικαίων της (πατρίδος). Συνασπισθήτε. Συντονίσατε τας ενεργείας σας. Υψώσατε όλοι ομού, όπου δει, την φωνήν σας και δηλώσατε ότι προπαντός και πρωτίστως επιβάλλεται η εξασφάλισις της ζωής των υπολειφθέντων λειψάνων δια της αποστολής στρατιωτικής επικουρίας ανά τα διάφορα κέντρα του Πόντου". (ΛΑΟΣ, Καθημερινή εφημερίδα της Βέροιας).
Με αυτά τα λόγια ο σεπτός ιεράρχης εκπέμπει κραυγή αγωνίας και πόνου στους απανταχού Έλληνες Ποντίους να κάνουν κάτι. Να σπεύσουν για τη σωτηρία του ποιμνίου του.

1920. επίσκοπος Κολωνείας

Το 1919 εξέδωσε και τη μελέτη του για το φαινόμενο του Κρυπτοχριστιανισμού στον Πόντο με τίτλο Σταυριώται, (ολόκληρο το κείμενο στη διεύθυνση: https://kromni.blogspot.gr/2016/08/Stavriwtai-Gervasios-Sevasteias.html )

Την ίδια όμως εποχή αυξήθηκε η επιρροή του κινήματος του Κεμάλ και το 1921 ο πληθυσμός της περιοχής εκτοπίστηκε στο εσωτερικό της Μ. Ασίας ενώ ο Γερβάσιος έζησε περιορισμένος στη μονή Ζιντζίντερε μέχρι την Ανταλλαγή. Τον Ιανουάριο του 1923 μαζί με τον Μητροπολίτη Ικονίου Προκόπιο και τον Επίσκοπο Πατάρων Μελέτιο, όμηροι και οι τρεις της κεμαλικής κυβέρνησης, συμμετείχαν στην αντικανονική χειροτονία του εν χηρεία ιερέως Κωνσταντίνου ως Μητροπολίτου Αγκύρας. (http://users.sch.gr/markmarkou/1931_1959/1943/koim/gervasios_soumelides.htm)
Με τη μέθοδο της χρονοτριβής πέτυχαν όμως να αποτρέψουν τη δημιουργία της λεγόμενης τουρκορθόδοξης εκκλησίας του διαβόητου παπα-Ευθύμ. Το 1923, μόλις υπεγράφη η συνθήκη της Λωζάνης, διαπιστώνοντας ότι υπήρχαν ακόμη Πόντιοι εξόριστοι στα βάθη της Μικράς Ασίας έσπευσε σε βοήθεια των εγκαταλελειμμένων εκείνων δυστυχών υπάρξεων και με συντονισμένες ενέργειες και διαβήματα στις Τουρκικές αρχές τους μετέφερε στα παράλια του Ευξείνου Πόντου, ώστε από εκεί ασφαλείς να μεταφερθούν στην Ελλάδα.

Χειρόγραφο του 1924 με την υπογραφή του Γερβάσιου

Το 1924, μετά από πολλές περιπέτειες, έφθασε στον Πειραιά προερχόμενος από την Μερσίνα της Μ. Ασίας με 38 κιβώτια γεμάτα ιερά κειμήλια που μπόρεσε να περισυλλέξει. Τα περισσότερα άφησε στη Νίκαια και άλλα έστειλε σε εκκλησίες της Καστοριάς και στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών όπου και εκτίθενται.

Θεμελίωση Αγίου Νικολάου Νικαίας από τον Γερβάσιο, ως αρχιερατικού επιτρόπου της Αρχιεπισκοπής Αθηνών

Στη Νίκαια του Πειραιά ονομάσθηκε αρχιερατικός επίτροπος της Αρχιεπισκοπής Αθηνών και εκτός των άλλων φρόντισε για την ανέγερση εκκλησιών, την ίδρυση (1928) Εμπορικής Σχολής για τους εργαζομένους νέους, του Γυμνασίου Νικαίας και δημιούργησε το Γυμναστήριο Νικαίας - Κορυδαλλού. Αυτός επιστατούσε και πρωτοστατούσε όχι μόνο για τη θρησκευτική αλλά και για την κοινωνική και πνευματική μέριμνα των προσφύγων που είχαν εγκαταλειφθεί στη μοίρα τους

Ο Γερβάσιος χοροστατεί σε τελετή στη Νίκαια Αττικής

Το 1934 χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Γρεβενών. Στα Γρεβενά περισυνέλεξε και φρόντισε τα ορφανά και αγωνίστηκε με όλες του τις δυνάμεις κατά των Γερμανών κατακτητών. Πέθανε στην έδρα του στις 16 Απριλίου 1943. Η Νίκαια τον τίμησε για την ανεκτίμητη προσφορά του με τη μεταφορά των οστών του στο κοιμητήριο της πόλεως που τόσο αγάπησε και με την αφιέρωση κεντρικής οδού στο όνομά του: http://2grde-peiraia.att.sch.gr/nikaia.html

Ως επίλογος στον πολυκύμαντο βίο του ανδρός ας χρησιμοποιηθεί η αναφορά του Οικουμενικού Πατριαρχείου στον επισκοπικό κατάλογο της μητρόπολης Κολωνείας:
«Θερμουργός ανήρ, εφ’ ου συμπίπτει η εξόντωσις του κατά Πόντον ελληνισμού»