Μητροπολίτης Χαλδίας Γερβάσιος Σουμελίδης. Ο Άγιος της Παιδείας

                Γεννήθηκε στο χωριό Βαρενού της Κρώμνης, το 1820, όπου έμαθε και τα πρώτα του γράμματα. Συνέχισε τις σπουδές του στην Ίμερα και αργότερα στην Αργυρούπολη. Χειροτονήθηκε κληρικός στην Παναγία Σουμελά και συμπλήρωσε τη μόρφωσή του στο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας. Στη συνέχεια φοίτησε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης από την οποία αποφοίτησε αριστούχος το 1858. Έγινε Μητροπολίτης Χαλδίας το 1864 και στα 40 χρόνια της αρχιερατείας του ανέπτυξε εξαιρετικά πλούσια δραστηριότητα όχι μόνο θρησκευτική αλλά και κοινωνική, πνευματική και εθνική. Τρείς φορές παρασημοφορήθηκε από τον σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ και είναι ο πρώτος που υποκίνησε το Σταυριωτικό ζήτημα, ενώ μεγάλο μέρος της ζωής του το αφιέρωσε στην εξύψωση της παιδείας σε όλη την περιοχή της Χαλδίας. ¹

Λάμπρος Παπαδόπουλος. (Οδοιπορικό στη Ρωσία της εξορίας).

Η πρώτη σελίδα της επιστολής

Ο συντάκτης της επιστολής που δημοσιεύουμε είναι ο Λάμπρος Παπαδόπουλος του Κωνσταντίνου και της Ελισάβετ, αδερφός της γιαγιάς μου Ελένης, γεννημένος στα τέλη του 19ου αιώνα στο Σταυρίν του Πόντου.

Πολλοί από τα μέρη του Πόντου ξενιτεύονταν τότε στον Καύκασο και στην Κριμαία της Ρωσίας. Εκεί εγκαταστάθηκαν και τα αδέρφια της γιαγιάς μου, ο Λάμπρος και ο Γιώργος παίρνοντας μαζί τους και τη χήρα μητέρα τους Ελισάβετ. Ασχολήθηκαν με την αρτοποιΐα σε ιδιόκτητο φούρνο. Στην αρχή οι συνθήκες ήταν καλές. Αργότερα όμως, όταν ο Στάλιν θέλησε να κάνει εθνοκάθαρση στους Έλληνες, έκλεισε τα σχολεία τους και τους εξόρισε στα βάθη της Ασίας. 

Από τον Πόντο στην Ρωσία...

Όταν κάποτε (στα 1971) μπόρεσε να αποκτήσει επαφή με την Ελλάδα, ο Λάμπρος Παπαδόπουλος έστειλε στη μητέρα μου την εξής επιστολή από τη Ρωσία (διατηρείται η ορθογραφία, η σύνταξη και ο τονισμός του πρωτοτύπου).

«Ποθητά καί ἀγαπητά ἀνέψια μου Χρῆστο Γαλήνη Εὐθυμία καί Κώστη σᾶς γλυκως ἀσπάζομαι ὁ διά ὑμᾶς ἄγνωστος θεῖος σας Λᾶμπρος Παπαδόπουλος. Ἐν πρώτοις σπεύδω ὅπως μάθω τά αἴσια τῆς πολυτίμου ὑμῶν ὑγίας συνάμα δε σᾶς διαφωτίζω καί τά ἡμέτερα ἄτινα δόξα τῶ θεῶ ἐπί τοῦ παρόντος καλῶς διάγουσι τά ἰδικά σας τά καλά ἐπιποθοῦμεν διά νά μάθωμεν πάντοτες τό ὀποῖον διά ἡμᾶς εἶναι τό μόνον χαροποιόν ἄκουσμα. Ἐπί τέλους μετά παρέλευσιν τόσον ὁλοκλήρων ἐτῶν ἠξιώθην νά λάβω τό πρῶτον σας γράμμα τό ὀποῖον ἀναγνοῦς μέ δάκρυα εἰς τούς ὀφθαλμούς ἔμαθον τά καλά τῆς ὑγίας σας καί ἀνεκουφίσθη ὀλίγον ἡ καρδία μου. Ἐνθυμούμενος τά παλεά ὅμως ἡ καρδία μου κλέη καί θά μείνη ἀπαρηγόρητος ἕως νά ἀποθάνω. Ἡ κακόμοιρος ἡ μακαρίτης ἀδελφή μου ἥτις κατέβη εἰς τόν ἄδη μέ πληγομένην καρδίαν παράκερα αὐτή εἶχε πολύ ἐπιθυμίαν νά μᾶς βλέπη και ὅμως τό κακόν καθεστός καί ἡ κακή μοῖρα δέν μᾶς ἐπέτρεψε νά ἀνταμοθῶμεν καί ἀκόμα ὁ θάνατος τοῦ μακαρίτου πατρός σας ὅλα αὐτά ἠνωμένα ἔδωσαν αὐτήν τόν παράκερον θάνατον. Τοιαύτη ἦταν ἡ μοῖρα τῆς ἀτυχοῦς ἀδελφῆς μου. Γαλήνη καί Εὐθυμία ἄμα λάβετε τό γράμμα μου νά ὐπάγητε εἰς τόν τάφον της νά τό ἀναγνώσητε καί νά τῆς πῆτε ὁ ἀδελφός της δέν θά τήν λησμονῆ ἴσα νά ἀποθάνη καί νά βρέξετε τόν τάφον της μέ δάκρυα ἐκ μέρους μου. Λοιπόν ἀγαπητά μου ἀνέψια ἀς ἀφίσομε ἐκ μέρους ὅλα αὐτά καί ἀς ἔλθω νά σᾶς διαφοτίζω καί τά δικά μου τά βάσανα. Κοντολογῆς ἐπειδή ὅλα γιά νά γράφω ἐκτεταμένος δέν φθάνουν οὔτε χαρτί οὔτε κονδύλι μάθετε λοιπόν τόν Μάιον μῆνα μᾶς ἐξόρισαν ἀπό τό Κέρτσι τό 1942 μέ τά δικά μας τά ἔξοδα είς τό Σερέτνη Ἄζια. Ἡ γυνέκα μου ἀσθενής ἀπό παραλισίαν βαρέως τό δεξιόν χέρι καί πόδι ἀκίνιτα καί χωρίς γλώσαν οὔτε νά ὀμιλοῦσε ἠμπόρνε. Τά ἴδια καί ἡ μητέρα ἀπό παραλισίαν ὄμως λαφρός. Τά πεδία μικρά ὁ μεγαλίτερος ὁ Παναγιότης 12 χρονῶν καί ὁ μικρότερος ὁ Κώστης 7 χρονῶν. Πᾶρτε ὑπόψιν τήν θέσιν μου μέ τέτοιαν οἰκογένιαν μόνος πολέμου καιρός οἰ δρόμοι δύσκολοι καί ὅλα μέ πληρομήν. Ὅλα τά ὄσα ἀπέκτησα σέ διάστημα 30 ἐτῶν ἄφισα καί ἔφυγα μόνον νά γλυτώσω τήν ζωήν τῆς οἰκογενίας μου καί τί νά πολυλογῶ σεῖς ἠμπορῆτε νά μέ καταλαμβάνετε. Λοιπόν ἐγώ εἰς τό Σερέτνη Ἄζια δέν εἶχον τά μέσα νά πάγω. Φθᾶσας εἰς τό Κρασνοντάρ παραπονέθικα πῶς δέν ἔχω πλέον χρήματα καί μοῦ ἐπέτρεψαν νά μείνω εἰς Γεοργεύσκη ὄπου καί μέχρι σήμερα ἐξακολουθῶ νά ζῶ. Εἰς τέλος τοῦ σερανταδύο καί τήν ἀρχήν τοῦ σεραντατρία τό νέον ἔτος ἀπέθανε ἡ μακαρίτης μητέρα μου αἰωνία της ἡ μνήμη καί εἰς τό 1955 ἀπέθανε καί ἡ γυνέκα μου καί τόρα ἔμεινα μόνος. Ζῶ μέ τόν μεγαλίτερον υἰόν Παναγιώτην. Ζῆ ἀναλόγως καλά ὅμως ἡ δική μου ζωή μαζί τους δέν εἶναι ἀξία λόγου σεῖς νομίζω μέ καταλαμβάνετε. Ἡ ὐγία μου ἐπίσης δέν εἶναι ἀξία λόγου πάσχω ἀπό ρευματιζμούς μόνον ὁ θάνατος μέ γλυτώνη. Ὁ δεύτερος υἰός μου Κώστης ζῆ εἰς τό Γεοργεύσκη δουλεύη είς τό Ἐργοστάσιον μέ καλόν μισθόν ὄμως ἡ γυνέκα του εἶναι ἀσθενής ἀπό φθῖσιν καί ὑποφέρη μαζί της. Ἔχει ἔνα κοριτσάκη μαζί της καί ἡ ἰδική του ζωή δέν εἶναι ἀξία λόγου. Ὁ Παναγιώτης ὀ μεγαλίτερος ἔχει δύο ἔνα κοριτσάκη και ἕνα ἀγουράκι. Ὁ ἀδελφός μου ὀ Γεόργιος τόν ξόρισαν πρό πολοῦ καί δέν ἔχω μέχρι σήμερα καμίαν πληροφορίαν ζῆ ἤτε ἀπέθανε. Ἡ θεία ἡ Κυριακή τῆς δικῆς μου μητρός ἠ μικροτέρα ἀδελφή ἐπίσης ἀπέθανε ὠς και ἡ θυγατέρα της Ποινή. Ἀγαπητά μου ἀνέψια ἀπό τούς γνωστούς σχεδόν δέν ζῆ κανένας. Νά ὄλα τά ὄσα εἶχον προσορινῶς νά σᾶς γράψω. Τώρα ἀγαπητά μου ἀνέψια παρακαλῶ καθένα ἕκαστον ἀπό ὑμᾶς νά μοῦ γράψετε τό πρῶτον πῶς ἔχη ἡ ὑγία σας το κυριότερον ἀπό ὄλα τί δουλία κάνετε πῶς ζῆτε πόσα τέκνα ἔχετε ὡς καί τά ὀνόματα καθενός. Ὁ θεῖος σας δέν εἶναι κανένας ξένος γνήσιος ἀδελφός τῆς μητρός σας ἐπιθυμῆ ὅλα νά μάθη τακτικά και είς ποῖας ἐργασίας ἐργάζεσθε ἔχετε δικά σας χώματα εἴτε σπιτάκια ἐπιθυμῶ νά μάθω ὅλην σας γενικῶς τήν ζωήν μήν σᾶς κακοφαίνεται ἡ αἴτισις μου ὅλα αὐτά μέ ένδιαφέρουν. Δεχθῆτε τούς ἰδιαιτέρους ασπασμούς ὄλης μου τῆς οικογενίας ὄλοι καλῶς διάγουσι ἀναμένοντες τήν ταχεῖαν σας ἀπάντησιν. Μήν σᾶς ἔρχεται περίεργον ὅτι σᾶς γράφω μέ μολυβδοκόνδυλον καί ὄχι διά μελάνης αἰ χεῖρες μου τρέμουν δέν δύναμαι νά γράφω διά μελάνης. Διατελῶ μεθ’ ὑπολήψεως καί φιλῶ κάθε ἔνα ἔκαστον ἰδίως.

 Ὁ ποθῶν σας θεῖος Λᾶμπρος Παπαδόπουλος

Αυτή η επιστολή είναι στα χέρια μου, δεν νομίζω όμως να υπάρχει και δεύτερη. Με τους συγγενείς μας αυτούς στη Ρωσία κανένας μας δεν έχει επαφή. Μάλλον αν ζει κάποιος, δεν θα ξέρει ελληνικά και δεν θα ήρθε στην Ελλάδα όπως χιλιάδες άλλοι. Ακαθόριστη είναι και η τύχη των υπόλοιπων συγγενών από τον Πόντο. Δεν υπάρχουν πληροφορίες αν είχαν πεθάνει πριν την Ανταλλαγή ή αν έμειναν εκεί, με τις όποιες συνέπειες.

Ελένη Παπαδοπούλου (Σταυρίν 1892 - Ανατολικό 1942)

Ελένη Παπαδοπούλου

Ανήμερα της γιορτής της, μια ανάρτηση αντί για κερί στη μνήμη της γιαγιάς μου Ελένης, που δεν γνώρισα.

Η Ελένη, κόρη του π.Κωνσταντίνου Παπαδόπουλου και της Ελισάβετ γεννήθηκε στο Σταυρίν του Πόντου. Αδέλφια της ο Λάμπρος και ο Γιώργος, που μετανάστευσαν στο Κερτς της Κριμαίας και αντιμετώπισαν αργότερα δύσκολες καταστάσεις με διωγμούς, εξορίες και κάθε είδους ταλαιπωρίες. (Η επικοινωνία μας με αυτούς χάθηκε κάπου στα 1971)

Το Σταυρίν τότε

Η Ελένη παντρεύτηκε στο γειτονικό χωριό Λυκάστ’ της Κρώμνης τον δάσκαλο Σπύρο Παπαδόπουλο. Γέννησε στην πατρίδα τέσσερα παιδιά, τον Χρήστο, τον Αδάμ, την Ευθυμία και τον Κώστα.

Το σπίτι της στο Λυκάστ'

Μετά τον θάνατο δυο παιδιών γέννησε άλλα δύο στην Ελλάδα, τον Αδάμ (ούτε αυτό έζησε) και τον Κώστα. Ενδιάμεσα και μέσα στις τραγικές συνθήκες του ξεριζωμού από την προαιώνια πατρίδα (Φεβρουάριος 1924), έφερε στον κόσμο ένα κοριτσάκι, καταμεσής στη θάλασσα, πάνω στο καράβι της προσφυγιάς. Το ονόμασαν Γαλήνη, ένα όνομα συμβολικό για το ταξίδι της «επιστροφής». Αυτή ήταν η μητέρα μου. (παλιότερη ανάρτηση εδώ)

Η οικογένεια εγκαταστάθηκε στο Ανατολικό της Πτολεμαΐδας, σ’ ένα απόμερο τούρκικο σπίτι στη συνοικία των Μικρασιατών. Ο Σπύρος διορίστηκε δάσκαλος και οι προοπτικές φαίνονταν καλές, όμως η ζωή φάνηκε πολύ σκληρή. Εκτός από τα τρία παιδιά της, χάνει πρόωρα και τον άντρα της (1939).  Ο πόνος, η θλίψη και οι στερήσεις στη διάρκεια της Κατοχής οδήγησαν και την Ελένη στον θάνατο, αρχές του 1942, σε ηλικία πενήντα ετών.      Αιωνία της η μνήμη!

Το Σταυρίν σήμερα. 

                                                                                    Uğurtaşı Köyü

Για το Σταυρίν και το Λυκάστ γράψαμε πληροφορίες στη Βικιπαίδεια:

https://el.wikipedia.org/wiki/Σταυρίν_Πόντου

https://el.wikipedia.org/wiki/Λυκάστ

Το Λυκάστ ανήμερα της 19ης Μαΐου

Ευτυχής συγκυρία να κοινοποιούμε σημερινή φωτογραφία από το Λυκάστ της Κρώμνης, σήμερα ημέρα μνήμης των προγόνων μας από τον Πόντο. Στο κέντρο μπροστά το σπίτι του παππού μου Σπύρου Παπαδόπουλου, δάσκαλου στην Κρώμνη. Πιο πίσω ο ναός του Αγίου Χριστοφόρου και στο βάθος το "κάστρεν" της Κρώμνης και η Γλούβενα.
Πηγή: 

Hilmi Buyuk 

Ηρώδειο 19 Μαΐου: Εκδήλωση στη μνήμη της γενοκτονίας

Γεώργιος Θ. Κανδηλάπτης (Κάνις) (1881 -1971) Διδάσκαλος -Δημοσιογράφος (του Στάθη Ταξίδη)

Γράφει, μεταξύ άλλων, για τον σπουδαίο αυτόν άνδρα ο διευθυντής της Ποντιακής Εστίας, Στάθης Ταξίδης (δάσκαλος κι αυτός και δημοσιογράφος):

Πηγή μου ήταν ο Γ. Κανδηλάπτης -Κάνις, ο οποίος κατέγραψε με επιστημονική ακρίβεια - όση κανείς μας δεν φαντάζεται- τα της Χαλδίας. Ο Κάνις, λες και γεννήθηκε επιστήμονας, ίσως και κάποια ανώτερη δύναμη να του κλήρωσε αυτόν τον ρόλο, αδυνατώ να το εξηγήσω. Πως είναι δυνατόν ένα δεκαεπτάχρονο παιδί, με σπουδές δύο ετών στο περίφημο Φροντιστήριον Αργυροπόλεως (στο τρίτο έτος δεν φοίτησε καν), να παράγει ένα τόσο σημαντικό έργο - μέχρι στιγμής δεκατέσσερα βιβλία- τα δύο εκδόθηκαν στον Πόντο - και πέντε χιλιάδες χειρόγραφες σελίδες αδημοσίευτο υλικό. Από δεκαεπταετής εξάσκησε το διδασκαλικό λειτούργημα σε πάμπολλα χωριά της Χαλδίας. Όπου δε εύρισκε Μοναστήρι ερευνούσε τα σιγίλιά του, τα πατριαρχικά και αυτοκρατορικά έγγραφά του, προμηθευόταν, μάλιστα και ριζόχαρτο (!) από την Τραπεζούντα και "ξεπατίκωνε" τις υπογραφές Πατριαρχών και αυτοκρατόρων και ό,τι άλλο ζωγραφισμένο υπήρχε. Διέσωσε και μετέφερε στην Ελλάδα, αντί των προσωπικών του περιουσιακών στοιχείων, πάνω από εβδομήντα πατριαρχικά μεμβράνινα σιγίλια, τα οποία παρέδωσε στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών. Διέσωσε από την αρπαγή και πώληση τα οστά του αυτοκράτορα της Τραπεζούντος Αλέξιου Γ΄Κομνηνού, χάρη στις αντιγραφές του σώζεται σημαντικό μέρος από τον κώδικα του Μητροπολιτικού Ναού Αγίου Γεωργίου Αργυροπόλεως. Όταν κατά το 1923 - 24 η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής πληθυσμών διαπίστωσε πως μέλη της στην Τραπεζούντα χρηματίζονταν, αυτόν διόρισε ως μέλος και αυτός θέλησε, τελετουργικά, ως αντάλλαγμα των υπηρεσιών του να είναι ο τελευταίος ο οποίος θα εγκαταλείψει τον Πόντο. Το έργο του θαυμάσιο και απεριόριστο, δεν μπορεί να συμπεριληφθεί στο πλαίσιο αυτής της αναφοράς. Νιώθω απεριόριστο σεβασμό προς τον πνευματικό αυτόν άνδρα και περηφάνια γιατί μετά από δεκαετή αγώνα κατόρθωσα ώστε ο γιος του Ιωάννης Κανδηλάπτης, δικηγόρος τότε Αλεξανδρουπόλεως, να παραδώσει το αρχείο του στον εκδότη Αναστάσιο Κυριακίδη. Από το αρχείο αυτό εκδόθηκαν ή επανεκδόθηκαν, όπως προείπαμε δεκατέσσερα βιβλία και έπονται άλλα. Να σημειώσουμε πως ο άλλος του γιος, ο Θεόδωρος,ανθυπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού, έπεσε ηρωικά μαχόμενος στο Αλβανικό μέτωπο και του απονεμήθηκε μετά θάνατο Αριστείο Ανδρείας, ενώ στον ίδιον απονεμήθηκε ο Χρυσούς Σταυρός του Τάγματος του Φοίνικος το 1965 για τις προσφερθείσες υπηρεσίες του στον Ελληνισμό. Νιώθω περηφάνια ακόμα και γιατί μετά από πρότασή μου προς τον Σύλλογο Διδασκόντων, το 20ο Δημοτικό Σχολείο Ευόσμου καθώς και το παράρτημα της σχολικής βιβλιοθήκης του ίδιου δήμου που στεγάζεται εκεί ονομάστηκαν "Γεώργιος Θ. Κανδηλάπτης". Ο Γεώργιος Θ. Κανδηλάπτης υπέγραφε τα βιβλία του ως Διδάσκαλος - Δημοσιογράφος, αφού δημοσίευσε, από τον Πόντο ήδη, εκατοντάδες άρθρα και μελέτες του σε επιστημονικά περιοδικά και εφημερίδες. Θαυμάζοντάς τον απεριόριστα για το έργο του και έχοντας τον ευσεβή πόθο, να τον μοιάσω κατ' ελάχιστον, αλλά και σπουδές δασκάλου και δημοσιογράφου, αρθρογραφώντας τριάντα χρόνια (ευτυχώντας να έχω τα τελευταία πέντε έτη τη Διεύθυνση του βραβευμένου από την Ακαδημία Αθηνών περιοδικού "Ποντιακή Εστία", την οποία υπηρέτησαν ογκόλιθοι όπως ο Φιλων Κτενίδης και ο Παναγιώτης Τανιμανίδης), υπογράφω τα βιβλία μου κι εγώ ως Διδάσκαλος - Δημοσιογράφος. Ας είναι η μικρή μου αυτή αναφορά στο Γ.Θ. Κανδηλάπτη ένα αγιοκέρι στη μνήμη του και ας είναι ελαφρύ το χώμα της Αλεξανδρούπολης το οποίο τον σκεπάζει. Πέθανε, χαρακτηριστικό και αυτό στις 19 Μαΐου 1971. Στάθης Ταξίδης Διδάσκαλος - Δημοσιογράφος

Απόσπασμα από σχόλιο του Σ.Ταξίδη σε σχετική ανάρτηση στα social media:  

https://www.facebook.com/groups/529454773872977/1243509415800839/?comment_id=1244404072378040&reply_comment_id=1244159269069187&notif_id=1552814038222959&notif_t=group_comment_follow

Το Νανάκ της Κρώμνης σε 10 φωτογραφίες

Το Νανάκ είναι μια από τις ελάχιστες κατοικημένες μέχρι σήμερα συνοικίες της Κρώμνης

Πίσω από τον λόφο, στα δεξιά, βρίσκονται οι υπόλοιπες ενορίες της Κρώμνης