Λάμπρος Παπαδόπουλος. (Οδοιπορικό στη Ρωσία της εξορίας).

Η πρώτη σελίδα της επιστολής

Ο συντάκτης της επιστολής που δημοσιεύουμε είναι ο Λάμπρος Παπαδόπουλος του Κωνσταντίνου και της Ελισάβετ, αδερφός της γιαγιάς μου Ελένης, γεννημένος στα τέλη του 19ου αιώνα στο Σταυρίν του Πόντου.

Πολλοί από τα μέρη του Πόντου ξενιτεύονταν τότε στον Καύκασο και στην Κριμαία της Ρωσίας. Εκεί εγκαταστάθηκαν και τα αδέρφια της γιαγιάς μου, ο Λάμπρος και ο Γιώργος παίρνοντας μαζί τους και τη χήρα μητέρα τους Ελισάβετ. Ασχολήθηκαν με την αρτοποιΐα σε ιδιόκτητο φούρνο. Στην αρχή οι συνθήκες ήταν καλές. Αργότερα όμως, όταν ο Στάλιν θέλησε να κάνει εθνοκάθαρση στους Έλληνες, έκλεισε τα σχολεία τους και τους εξόρισε στα βάθη της Ασίας. 

Από τον Πόντο στην Ρωσία...

Όταν κάποτε (στα 1971) μπόρεσε να αποκτήσει επαφή με την Ελλάδα, ο Λάμπρος Παπαδόπουλος έστειλε στη μητέρα μου την εξής επιστολή από τη Ρωσία (διατηρείται η ορθογραφία, η σύνταξη και ο τονισμός του πρωτοτύπου).

«Ποθητά καί ἀγαπητά ἀνέψια μου Χρῆστο Γαλήνη Εὐθυμία καί Κώστη σᾶς γλυκως ἀσπάζομαι ὁ διά ὑμᾶς ἄγνωστος θεῖος σας Λᾶμπρος Παπαδόπουλος. Ἐν πρώτοις σπεύδω ὅπως μάθω τά αἴσια τῆς πολυτίμου ὑμῶν ὑγίας συνάμα δε σᾶς διαφωτίζω καί τά ἡμέτερα ἄτινα δόξα τῶ θεῶ ἐπί τοῦ παρόντος καλῶς διάγουσι τά ἰδικά σας τά καλά ἐπιποθοῦμεν διά νά μάθωμεν πάντοτες τό ὀποῖον διά ἡμᾶς εἶναι τό μόνον χαροποιόν ἄκουσμα. Ἐπί τέλους μετά παρέλευσιν τόσον ὁλοκλήρων ἐτῶν ἠξιώθην νά λάβω τό πρῶτον σας γράμμα τό ὀποῖον ἀναγνοῦς μέ δάκρυα εἰς τούς ὀφθαλμούς ἔμαθον τά καλά τῆς ὑγίας σας καί ἀνεκουφίσθη ὀλίγον ἡ καρδία μου. Ἐνθυμούμενος τά παλεά ὅμως ἡ καρδία μου κλέη καί θά μείνη ἀπαρηγόρητος ἕως νά ἀποθάνω. Ἡ κακόμοιρος ἡ μακαρίτης ἀδελφή μου ἥτις κατέβη εἰς τόν ἄδη μέ πληγομένην καρδίαν παράκερα αὐτή εἶχε πολύ ἐπιθυμίαν νά μᾶς βλέπη και ὅμως τό κακόν καθεστός καί ἡ κακή μοῖρα δέν μᾶς ἐπέτρεψε νά ἀνταμοθῶμεν καί ἀκόμα ὁ θάνατος τοῦ μακαρίτου πατρός σας ὅλα αὐτά ἠνωμένα ἔδωσαν αὐτήν τόν παράκερον θάνατον. Τοιαύτη ἦταν ἡ μοῖρα τῆς ἀτυχοῦς ἀδελφῆς μου. Γαλήνη καί Εὐθυμία ἄμα λάβετε τό γράμμα μου νά ὐπάγητε εἰς τόν τάφον της νά τό ἀναγνώσητε καί νά τῆς πῆτε ὁ ἀδελφός της δέν θά τήν λησμονῆ ἴσα νά ἀποθάνη καί νά βρέξετε τόν τάφον της μέ δάκρυα ἐκ μέρους μου. Λοιπόν ἀγαπητά μου ἀνέψια ἀς ἀφίσομε ἐκ μέρους ὅλα αὐτά καί ἀς ἔλθω νά σᾶς διαφοτίζω καί τά δικά μου τά βάσανα. Κοντολογῆς ἐπειδή ὅλα γιά νά γράφω ἐκτεταμένος δέν φθάνουν οὔτε χαρτί οὔτε κονδύλι μάθετε λοιπόν τόν Μάιον μῆνα μᾶς ἐξόρισαν ἀπό τό Κέρτσι τό 1942 μέ τά δικά μας τά ἔξοδα είς τό Σερέτνη Ἄζια. Ἡ γυνέκα μου ἀσθενής ἀπό παραλισίαν βαρέως τό δεξιόν χέρι καί πόδι ἀκίνιτα καί χωρίς γλώσαν οὔτε νά ὀμιλοῦσε ἠμπόρνε. Τά ἴδια καί ἡ μητέρα ἀπό παραλισίαν ὄμως λαφρός. Τά πεδία μικρά ὁ μεγαλίτερος ὁ Παναγιότης 12 χρονῶν καί ὁ μικρότερος ὁ Κώστης 7 χρονῶν. Πᾶρτε ὑπόψιν τήν θέσιν μου μέ τέτοιαν οἰκογένιαν μόνος πολέμου καιρός οἰ δρόμοι δύσκολοι καί ὅλα μέ πληρομήν. Ὅλα τά ὄσα ἀπέκτησα σέ διάστημα 30 ἐτῶν ἄφισα καί ἔφυγα μόνον νά γλυτώσω τήν ζωήν τῆς οἰκογενίας μου καί τί νά πολυλογῶ σεῖς ἠμπορῆτε νά μέ καταλαμβάνετε. Λοιπόν ἐγώ εἰς τό Σερέτνη Ἄζια δέν εἶχον τά μέσα νά πάγω. Φθᾶσας εἰς τό Κρασνοντάρ παραπονέθικα πῶς δέν ἔχω πλέον χρήματα καί μοῦ ἐπέτρεψαν νά μείνω εἰς Γεοργεύσκη ὄπου καί μέχρι σήμερα ἐξακολουθῶ νά ζῶ. Εἰς τέλος τοῦ σερανταδύο καί τήν ἀρχήν τοῦ σεραντατρία τό νέον ἔτος ἀπέθανε ἡ μακαρίτης μητέρα μου αἰωνία της ἡ μνήμη καί εἰς τό 1955 ἀπέθανε καί ἡ γυνέκα μου καί τόρα ἔμεινα μόνος. Ζῶ μέ τόν μεγαλίτερον υἰόν Παναγιώτην. Ζῆ ἀναλόγως καλά ὅμως ἡ δική μου ζωή μαζί τους δέν εἶναι ἀξία λόγου σεῖς νομίζω μέ καταλαμβάνετε. Ἡ ὐγία μου ἐπίσης δέν εἶναι ἀξία λόγου πάσχω ἀπό ρευματιζμούς μόνον ὁ θάνατος μέ γλυτώνη. Ὁ δεύτερος υἰός μου Κώστης ζῆ εἰς τό Γεοργεύσκη δουλεύη είς τό Ἐργοστάσιον μέ καλόν μισθόν ὄμως ἡ γυνέκα του εἶναι ἀσθενής ἀπό φθῖσιν καί ὑποφέρη μαζί της. Ἔχει ἔνα κοριτσάκη μαζί της καί ἡ ἰδική του ζωή δέν εἶναι ἀξία λόγου. Ὁ Παναγιώτης ὀ μεγαλίτερος ἔχει δύο ἔνα κοριτσάκη και ἕνα ἀγουράκι. Ὁ ἀδελφός μου ὀ Γεόργιος τόν ξόρισαν πρό πολοῦ καί δέν ἔχω μέχρι σήμερα καμίαν πληροφορίαν ζῆ ἤτε ἀπέθανε. Ἡ θεία ἡ Κυριακή τῆς δικῆς μου μητρός ἠ μικροτέρα ἀδελφή ἐπίσης ἀπέθανε ὠς και ἡ θυγατέρα της Ποινή. Ἀγαπητά μου ἀνέψια ἀπό τούς γνωστούς σχεδόν δέν ζῆ κανένας. Νά ὄλα τά ὄσα εἶχον προσορινῶς νά σᾶς γράψω. Τώρα ἀγαπητά μου ἀνέψια παρακαλῶ καθένα ἕκαστον ἀπό ὑμᾶς νά μοῦ γράψετε τό πρῶτον πῶς ἔχη ἡ ὑγία σας το κυριότερον ἀπό ὄλα τί δουλία κάνετε πῶς ζῆτε πόσα τέκνα ἔχετε ὡς καί τά ὀνόματα καθενός. Ὁ θεῖος σας δέν εἶναι κανένας ξένος γνήσιος ἀδελφός τῆς μητρός σας ἐπιθυμῆ ὅλα νά μάθη τακτικά και είς ποῖας ἐργασίας ἐργάζεσθε ἔχετε δικά σας χώματα εἴτε σπιτάκια ἐπιθυμῶ νά μάθω ὅλην σας γενικῶς τήν ζωήν μήν σᾶς κακοφαίνεται ἡ αἴτισις μου ὅλα αὐτά μέ ένδιαφέρουν. Δεχθῆτε τούς ἰδιαιτέρους ασπασμούς ὄλης μου τῆς οικογενίας ὄλοι καλῶς διάγουσι ἀναμένοντες τήν ταχεῖαν σας ἀπάντησιν. Μήν σᾶς ἔρχεται περίεργον ὅτι σᾶς γράφω μέ μολυβδοκόνδυλον καί ὄχι διά μελάνης αἰ χεῖρες μου τρέμουν δέν δύναμαι νά γράφω διά μελάνης. Διατελῶ μεθ’ ὑπολήψεως καί φιλῶ κάθε ἔνα ἔκαστον ἰδίως.

 Ὁ ποθῶν σας θεῖος Λᾶμπρος Παπαδόπουλος

Αυτή η επιστολή είναι στα χέρια μου, δεν νομίζω όμως να υπάρχει και δεύτερη. Με τους συγγενείς μας αυτούς στη Ρωσία κανένας μας δεν έχει επαφή. Μάλλον αν ζει κάποιος, δεν θα ξέρει ελληνικά και δεν θα ήρθε στην Ελλάδα όπως χιλιάδες άλλοι. Ακαθόριστη είναι και η τύχη των υπόλοιπων συγγενών από τον Πόντο. Δεν υπάρχουν πληροφορίες αν είχαν πεθάνει πριν την Ανταλλαγή ή αν έμειναν εκεί, με τις όποιες συνέπειες.