Η εκκλησία της Παναγίας στη Μόχωρα της Κρώμνης

Οι πληροφορίες από το βιβλίο "Κρώμνη" του Γεωργίου Φιρτινίδη (Έκδοση και διανομή από την Αδελφότητα Κρωμναίων Καλαμαριάς).

Οι φωτογραφίες προέρχονται από διαδικτυακούς φίλους ή από σελίδες στο διαδίκτυο.

Στο δυτικό τμήμα της ενορίας της Μόχωρας βρίσκεται η εκκλησία. Ωραίο κτίριο βασιλικού ρυθμού, απομίμηση της εκκλησίας του Αγίου Γρηγορίου της Τραπεζούντος. Είχε υψηλό καμπαναριό από πέτρινες κολώνες σε δυο πατώματα, στημένο στη μέση του μεσημβρινού τοίχου, όπου και η μία είσοδος της εκκλησίας. Και άλλη είσοδο είχε στη δυτική πλευρά. Στο δεύτερο πάτωμα του καμπαναριού και μέσα από τον γυναικωνίτη άνοιγε πόρτα προς αυτό και από εκεί γινόταν η κωδωνοκρουσία από μια μεγάλη καμπάνα βάρους 120 κιλών και 6 μικρότερες. 

Όλες αυτές οι καμπάνες, κρεμασμένες στον θόλο του καμπαναριού έστελναν τον ήχο τους με μελωδικότατους ρυθμούς σε όλον τον ορίζοντα της Κρώμνης.

Επίσης αριστοτεχνικότατο ήταν και το τέμπλο, που στόλιζε το εσωτερικό της εκκλησίας, όλο από καρυδιά και όμοιο του οποίου ελάχιστες εκκλησίες του Πόντου μπορούσαν να παρουσιάσουν.

Η εκκλησία γιόρταζε το Γενέθλιον της Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου). Την παραμονή της γιορτής οι νέοι της ενορίας συγκέντρωναν πετρέλαιο και άλλο καύσιμο υλικό και ετοίμαζαν «φωτοχυσία». Σε όλον τον απέναντι του χωριού δρόμο προς την  Ίμερα, από μια καμπή του βουνού και διαγωνίως έως τις γέφυρες, τοποθετούσαν «κολόθια», τοπάκια από στάχτη ζυμωμένη με πετρέλαιο, κατά κανονικά διαστήματα πενήντα πόντων. 

Ψηλά από τον δρόμο, σε μια κορυφούλα, το «Σκουτέλ», έστηναν πολύ μεγάλο σωρό. Και το βράδυ, αφού νύχτωνε καλά, έβαζαν φωτιά σε όλα τα κολόθια και στους σωρούς, που έτσι παρουσίαζαν ένα ευχάριστο θέαμα. Και οι νέοι γύρω στις φωτιές διασκέδαζαν με χορούς και τραγούδια, ενώ οι πυροβολισμοί δονούσαν τον αέρα προς μεγάλη τέρψη και χαρά των μικρών, που παρακολουθούσαν από το χωριό όλο το φαντασμαγορικό θέαμα. Το πανηγύρι της φωτοχυσίας διαρκούσε αρκετές ώρες. Το πρωί η εκκλησία είχε την πανήγυρή της, που την τιμούσαν πολλοί και από τις άλλες ενορίες.

Οι περισσότερες εκκλησίες της Κρώμνης ήταν πλούσιες. Φιλόθρησκοι χριστιανοί, προπάντων ξενιτεμένοι στη Ρωσία, αφιέρωναν ό,τι ο καθένας μπορούσε, στην εκκλησία ύστερα από ένα γεγονός στη ζωή τους, επιτυχία σε εμπορική επιχείρηση, απόκτηση παιδιού, θεραπεία από μεγάλη αρρώστια και άλλα.  

Πολυέλαιοι, μανουάλια, χρυσά ευαγγέλια, εξαπτέρυγα, σταυροί, ιερά άμφια, όλα πολυτελέστατα και μπορούσαν να αμιλλώνται τα όμοια των πλουσιοτέρων εκκλησιών των πόλεων.

Σημειώνω εδώ ότι το χρυσούν ευαγγέλιον, τον χρυσόν σταυρόν και τα εξαπτέρυγα και τα πολυτελή ιερά άμφια και πολλές αργυρές κανδήλες της Μόχωρας τα μεταφέραμε εδώ στην Ελλάδα και τα δωρίσαμε στην εκκλησία Νεαπόλεως Βοΐου.