Η εκκλησία του Αη-Γιάννη Στεφανάντων (Καβελάκ) στην Κρώμνη

Οι πληροφορίες από το βιβλίο "Κρώμνη" του Γεωργίου Φιρτινίδη (Έκδοση και διανομή από την Αδελφότητα Κρωμναίων Καλαμαριάς).
Οι φωτογραφίες προέρχονται από διαδικτυακούς φίλους ή από σελίδες στο διαδίκτυο.

Η εκκλησία Στεφανάντων, από τις μεγαλύτερες της Κρώμνης, λιθόκτιστη, ήταν κτισμένη πάνω σ’ έναν πελώριο βράχο και εδέσποζε σε όλες σχεδόν τις ενορίες. Το τέμπλο της ήταν στολισμένο με ωραίες εικόνες βυζαντινής τέχνης. Είχε ψηλό καμπαναριό, υψωμένο πάνω στη στέγη και όταν χτυπούσαν οι καμπάνες, ο ήχος τους ξεπερνούσε τα σύνορα της Κρώμνης. Το κωδωνοστάσιο αυτό κτίστηκε με δωρεά του Κουντούρωφ, κατοίκου Φραγκάντων, του μετέπειτα μεγάλου μεταλλωρύχου του Καυκάσου Αλλάχ-Βερτή.

Πάνω στον βράχον αυτόν την 16^ην Ιουλίου του 1916, όπως αναφέραμε στο κεφάλαιο « Η Κρώμνη στην κατοχή των Ρώσων», οι Ρώσοι στήσανε κανόνι και έβαλαν προς τον Αε-Θόδωρον του Σαράντων, όπου ήταν ταμπουρωμένο το τάγμα θανάτου των Τούρκων.

Εόρταζε η εκκλησία στις 29 Αυγούστου τη μνήμη της αποκεφαλίσεως του Ιωάννου Προδρόμου. Την παραμονή της γιορτής γινόταν μεγάλος εσπερινός και κατά τη συνήθεια που επικρατούσε στην Κρώμνη, και περιγράψαμε για τις άλλες ενορίες, μόλις έπεφτε το σκοτάδι, δινόταν το σύνθημα του εορτασμού με τις συνηθισμένες φωτοχυσίες. Πάνω στον μεγάλο βράχο, όπου η εκκλησία, και γύρω γύρω στα κράσπεδά του άναβαν τα κολόθια με πετρέλαιο και τις μεγάλες φωτιές στα ενδιάμεσα.

 Εδώ επί πλέον έστηναν ένα δοκάρι ομοίωμα ανθρώπου, το περιέχυναν πετρέλαιο και το άναβαν. «Έκαιαν τον Εβραίον». Ήταν η εκδίκηση του λαού για το κακό που έκαναν οι Εβραίοι με την αποκεφάλιση του Ιωάννου και τη σταύρωση του Χριστού. Το θέαμα ήταν φαντασμαγορικόν και προσελάμβανε μεγαλύτερη αίγλη από την τοποθεσία, όπου ελάμβανε χώραν, γιατί ήταν ορατό από τις περισσότερες ενορίες της Κρώμνης και πολύ βαθειά προς την δύση από άλλα χωριά. Η διασκέδαση από τον βράχο του Αη-Γιάννη μετεφέρετο στην ενορία, όπου ολονυχτίς χόρευαν και διασκέδαζαν.

Το πρωί η τελετή στην εκκλησία προσελάμβανε την πένθιμη όψη της με κατανυκτική λειτουργία, όπου προσέτρεχαν πολλοί προσκυνητές απ’ όλες τις ενορίες. Μετά την απόλυση της εκκλησίας, όλο το εκκλησίασμα, καθισμένο κατά ομάδες και παρέες γύρω στην εκκλησία και σε κατάλληλα μέρη πάνω στον βράχο, απελάμβανε τα νόστιμα νηστίσιμα φαγητά, που ετοίμαζαν καταλλήλως μέσα στα μεγάλα χαλκά  και σερβίρονταν σε ξύλινα πινάκια και με ξύλινα χουλιάρια, τα οποία καθαροπλυμένα και γυαλισμένα φυλάγονταν στην αποθήκη της εκκλησίας και χρησιμοποιούνταν σε κηδείες και μνημόσυνα. Με ιδιάζουσαν μεγαλοπρέπειαν χρησιμοποιήθηκαν στο μνημόσυνο ενός κατοίκου του Φραγκάντων,  του παπα-Αναστάς, στο οποίο παρευρέθη και ελειτούργησε ο αδελφός του μνημονευομένου, μητροπολίτης Ροδοπόλεως Λεόντιος, με συλλειτουργούς 10 ιερείς και με εκκλησίασμα που έφτανε τα 500 άτομα.

Σε κάθε συνοικισμό υπήρχε και ένα παρεκκλήσι. Στου Στεφανάντων ήταν τα Εισόδια της Θεοτόκου, στου Κουτσουράντων ο Άγιος Δημήτριος και στο Αλχαζάντων και Κοτσάντων ο Άγιος Γεώργιος.

Η εκκλησία σε παλιά φωτογραφία

Φωτογραφίες από το διαδίκτυο και διαδικτυακούς φίλους, που δείχνουν λεπτομέρειες από το ερειπωμένο κτίσμα